TÓM TẮT LÝ THUYẾT
I. Khái niệm về từ trường
Không gian xung quanh nam châm có khả năng tác dụng lực từ lên kim nam châm đặt trong đó. Ta nói rằng không gian xung quanh nam châm có từ trường. Kim nam châm đặt tại mỗi vị trí trong từ trường đều chỉ một hướng xác định
II. Từ phổ
Trong từ trường của thanh nam châm, mạt sắt được sắp xếp theo các đường cong nói từ cực nảy sang cực kia của nam châm, dày nhât ở các cực từ của nam châm. Cảng ra xa nam châm, những đường này cảng thưa dân.
Hình ảnh các đường được tạo ra bởi mạt sắt xung quanh nam châm như trên hình 15.3 được gọi là từ phổ. Đó là một hình ảnh trực quan về từ trường.
III. Đường sức từ
Mỗi đường sức từ có một chiêu xác định Bên ngoài nam châm, đường sức từ đi ra từ cực bắc, đi vào cực nam của nam châm.
Nơi nào từ trường mạnh thì đường sức từ dày, nơi nảo từ trường yêu thì đường sức từ thưa.
IV. Chế tạo nam châm điện
Dùng dây dẫn điện quấn quanh một thanh sắt tạo thành một cuộn dây có lõi sắt. Nối hai đầu cuộn dây với pin, trong cuộn dây có dòng điện chạy qua là một nam châm điện. Xung quanh nam châm điện có từ trường
Khi không có dòng điện chạy qua cuộn dây, nam châm điện mất từ trường nên nó không thể hút các vật có tính chất từ.
CÂU HỎI SÁCH GIÁO KHOA
Mở đầu
Trả lời câu hỏi trang 79 SGK KHTN 7
Ta đã biết, lực hút của Trái Đất giữ cho mọi vật trên Trái Đất. Lực hút này được thực hiện thông qua trường lực hấp dẫn bao xung quanh Trái Đất. Lực tác dụng của nam châm lên vật có tính chất từ có thông qua một trường lực nào không?
Lời giải:
Có. Lực tác dụng của nam châm lên vật liệu từ có thông qua một trường lực gọi là từ trường. Các vật liệu từ hay nam châm, dòng điện khác đặt vào trong từ trường của một nam châm đều chịu tác dụng của từ trường đó.
I. Khái niệm về từ trường
Trả lời câu hỏi trang 79 SGK KHTN 7
Câu 1: Tiến hành thí nghiệm
Dụng cụ
+ Một kim nam châm có thể quay được tự do quanh trục thẳng đứng trên giá đỡ, đang chỉ hướng nam bắc.
+ Một thanh nam châm đặt trên giá đỡ.
Tiến hành
+ Dịch chuyển nhẹ nhàng giá đỡ để đưa kim nam châm đến các vị trí khác nhau gần thanh nam châm, đợi cho kim nam châm nằm yên. Quan sát và so sánh hướng của kim nam châm với hướng ban đầu của nó.
+ Ở mỗi vị trí xung quanh nam châm, sau khi kim nam châm đã nằm yên trên giá đỡ, xoay cho nó lệch khỏi hướng vừa xác định. Buông tay và quan sát xem kim nam châm sẽ nằm yên theo hướng nào?
Lời giải:
Hiện tượng:
+ Tại mỗi vị trí, kim nam châm nằm dọc theo hướng nam bắc.
+ Xoay cho nó lệch khỏi hướng vừa xác định. Buông tay thấy kim nam châm sẽ xoay trở lại hướng nam bắc ban đầu.
Câu 2: Trong thí nghiệm ở hình 15.1, khi đưa kim nam châm lại gần thanh nam châm hướng của kim nam châm có thay đổi so với hướng ban đầu không?
Lời giải:
Hướng của kim nam châm không thay đổi vì cực nam của kim Nam châm bị cực Bắc của thanh nam châm hút.
II. Từ phổ
Trả lời câu hỏi trang 80 SGK KHTN 7
Câu 1: Chúng ta không nhận biết được trực tiếp từ trường bằng giác quan. Làm thế nào để hình dung ra từ trường?
Lời giải:
Ta có thể dùng nhiều kim nam châm thử đặt xung quanh một nam châm lớn, sự định hướng của các kim nam châm thử cho ta hình ảnh của từ trường.
Câu 2: Dùng các dụng cụ như hình 15.2, thay nam châm thẳng bằng nam châm hình chữ U. Hãy tạo từ phổ của nam châm hình chữ U.
Lời giải:
Tạo từ phổ của nam châm hình chữ U:
III. Đường sức từ
Trả lời câu hỏi trang 81 SGK KHTN 7
Biết chiều đường sức từ của hai nam châm như hình 15.5. Hãy xác định tên các cực từ của hai nam châm.
Lời giải:
IV. Chế tạo nam châm điện
Trả lời câu hỏi trang 82 SGK KHTN 7
Câu 1: Tiến hành thí nghiệm.
Dụng cụ
Công tắc (1), lõi nhựa (2), lõi sắt (3), đế và pin (4), cuộn dây điện (5), viên bi sắt (6) (hình 15.7).
Tiến hành
- Nối hai đầu cuộn dây với chốt 1 và chốt 4 (hình 15.8). Dùng kim nam châm để kiểm tra từ trường trong không gian xung quanh nam châm điện vừa làm được.
- Đưa viên bi sát lại gần một đầu cuộn dây để nó được hút dính vào đó.
- Để thay đổi từ trường của nam châm điện, giữ nguyên đầu dây chốt 4, ngắt công tắc, chuyển đầu dây ở chốt 1 sang chốt 3, đóng lại công tắc.
- Tiếp tục đưa viên bi lại sát đầu cuộn dây.
- Rút ra nhận xét về khả năng hút viên bi của nam châm điện trước và sau khi thay đổi từ trường của nó.
Lời giải:
Khả năng hút viên bi của nam châm điện lúc trước mạnh hơn nam châm điện lúc sau khi thay đổi từ trường của nó.
Câu 2. Ở thí nghiệm trên hình 15.8, em làm thế nào để kiểm tra từ trường của nam châm thay đổi khi giữ nguyên đầu dây ở chốt 1 và chuyển đầu dây nối từ chốt 4 sang chốt 2.
Lời giải:
Khi chuyển dầu dây nối từ chốt 4 sang chốt 2, lực hút lên viên bi sắt bị giảm. Do đó, nếu ta dùng 1 lực kéo nhỏ hơn là có thể kéo viên bi ra khỏi nam châm điện trên.
