Bài 53: Môi trường sống và sự vận động di chuyển

Sự vận động và di chuyển là một đặc điểm cơ bản để phân biệt động vật với thực vật. Nhờ có khả năng di chuyển mà động vật có thể đi tìm thức ăn, bắt mồi, tìm môi trường sống thích hợp, tìm đối tượng sinh sản và lẩn tránh kẻ thù.

I. CÁC HÌNH THỨC DI CHUYỂN:

Mỗi loài động vật có thể có nhiều hình thức di chuyển khác nhau : bò, đi, chạy, nhảy, bơi, bay… phụ thuộc vào tập tính và môi trường sống của chúng.

Bảng. Các hình thức di chuyển của động vật

Động vật	Leo trèo	Bò	Đi chạy	Nhảy	Bơi	Bay
			√		√	√
			√			√
			√
		√	√			√
	√		√
		√
						√
				√
					√

II. SỰ TIẾN HÓA CƠ QUAN DI CHUYỂN:

Trong quá trình phát triển giới Động vật, sự hoàn chỉnh cơ quan vận động di chuyển thể hiện ở sự phức tạp hóa các chi thành những bộ phận khớp động với nhau (sự phân đốt) để đảm bảo sự cử động phong phú của chi. Sự phân hóa các chi đảm nhiệm các chức năng khác nhau (chân bò, chân nhảy ở châu chấu) đảm bảo cho sự vận động có hiệu quả. Sự hoàn thiện cơ quan di chuyển ở Động vật có xương sống giúp thích nghi với các hình thức di chuyển ở những điều kiện sống khác nhau.

Bảng. Sự phức tạp hóa và phân hóa cơ quan di chuyển ở động vật

Đặc điểm cơ quan di chuyển		Tên động vật
Chưa có cơ quan di chuyển, có đời sống bám, sống cố định		San hô, hải quỳ
Chưa có cơ quan di chuyển, di chuyển chậm, kiểu sâu đo		Thủy tức
Cơ quan di chuyển còn rất đơn giản (mấu lồi cơ và tơ bơi)		Rươi
Cơ quan di chuyển đã phân hóa thành chi đốt		Rết, thằn lằn
Cơ quan di chuyển được phân hóa thành các chi có cấu tạo và chức năng khác nhau	5 đôi chân bò và 5 đôi chân bơi	Tôm
	2 đôi chân bò, 1 đôi chân nhảy	Châu chấu
	Vây bơi với các tia vây	Cá chép
	Chi năm ngón có màng bơi	Ếch
	Cánh được cấu tạo bằng lông vũ	Chim
	Cánh được cấu tạo bằng màng da	Dơi
	Bàn tay, bàn chân cầm nắm	Khỉ, vượn