KHTN8-CD | Bài 12. Muối | Thầy Hiếu Bụng Bự

MỤC TIÊU

• Nêu được khái niệm về muối (các muối thông thường là hợp chất được hình thành từ sự thay thế ion H⁺ của acid bởi ion kim loại hoặc ion NH₄⁺).
• Chỉ ra được một số muối tan và muối không tan từ bảng tính tan.
• Trình bày được một số phương pháp điều chế muối.
• Đọc được tên một số loại muối thông dụng.
• Tiến hành được thí nghiệm muối phản ứng với kim loại, với acid, với base, với muối; nếu và giải thích được hiện tượng xảy ra trong thí nghiệm (Viết phương trình hoá học) và rút ra kết luận về tính chất hoá học của muối.
• Trình bày được mối quan hệ giữa acid, base, oxide và muối; rút ra được kết luận về tính chất hoá học của acid, base, oxide.

TÓM TẮT KIẾN THỨC

💡 Mở đầu
Muối là loại hợp chất có nhiều trong tự nhiên, trong nước biển, trong đất, trong các mỏ (hình 12.1). Vậy muối là gì? Muối có những tính chất hoá học nào? Mối liên hệ giữa muối với các loại hợp chất khác được thể hiện như thế nào?

🌟 Phương pháp giải:
Dựa vào khái niệm, tính chất và mối liên hệ giữa muối với các loại hợp chất khác để trả lời câu hỏi.
🌟 Lời giải chi tiết:
- Muối là những hợp chất được tạo ra khi thay thế ion H+ trong acid bằng ion kim loại hoặc ion ammonium (NH₄⁺).
- Tính chất hoá học của muối:
+ Dung dịch muối có thể tác dụng với kim loại tạo thành muối mới và kim loại mới.
+ Muối có thể tác dụng với dung dịch acid tạo thành muối mới và acid mới.
+ Muối có thể tác dụng với dung dịch base tạo thành muối mới và base mới.
+ Hai dung dịch muối có thể tác dụng với nhau tạo thành hai muối mới.
- Mối liên hệ giữa muối và các hợp chất khác được thể hiện bằng sơ đồ sau:

I. KHÁI NIỆM MUỐI

- Trong các bài học trước chúng ta đã biết khi dung dịch acid tác dụng với kim loại, base oxide base sẽ tạo ra muối.
Ví dụ:

HCl	+	NaOH	⟶	NaCl	+	H₂O
Hydrochloric acid		Sodium hydroxide		Sodium chloride		Nước

- Trong phản ứng trên ion H⁺ của hydrochloric acid đã được thay thế bởi ion Na⁺.

- Khi tác dụng với oxide base hoặc kim loại, ion H⁺ của acid cũng được thay thế bởi ion kim loại.
• Ví dụ:

H₂SO₄	+	CuO	⟶	CuSO₄	+	H₂O
Sulfuric acid		Copper(II) hydroxide		Copper(II) sulfate		Nước

- Muối ammonium được tạo ra khi thay thế ion H⁺ của acid bằng ion ammonium (NH₄⁺).
• Ví dụ: NH₄NO₃ (ammonium nitrate), (NH₄)₂SO₄ (ammonium sulfate).

Muối là những hợp chất được tạo ra khi thay thế ion H⁺ trong acid bằng ion kim loại hoặc ion ammonium (NH₄⁺).

❓ Quan sát, trả lời câu hỏi hoặc thảo luận
1. Cho biết các muối: Na₃PO₄, MgCl₂, CaCO₃, CuSO₄, KNO₃, tương ứng với acid nào trong số các acid sau: HCl, H₂SO₄, H₃PO₄, HNO₃, H₂CO₃.

🌟 Phương pháp giải:
Dựa vào ion âm gốc acid.
🌟 Lời giải chi tiết:

Muối	Acid tương ứng
Na₃PO₄	H₃PO₄
MgCl₂	HCl
CaCO₃	H₂CO₃
CuSO₄	H₂SO₄
KNO₃	HNO₃

Tên gọi muối của một số acid được trình bày trong bảng 12.1 dưới đây.

Bảng 12.1. Tên gọi muối của một số acid

Acid	Muối	Ví dụ
Hydrochloric acid (HCI)	Muối chloride	Sodium chloride: NaCl
Sulfuric acid (H₂SO₄)	Muối sulfate	Copper(II) sulfate: CuSO₄
Phosphoric acid (H₃PO₄)	Muối phosphate	Potassium phosphate: K₃PO₄
Carbonic acid (H₂CO₃)	Muối carbonate	Calcium carbonate: CaCO₃
Nitric acid (HNO₃)	Muối nitrate	Magnesium nitrate: Mg(NO₃)₂

📝 Luyện tập
1. Gọi tên các muối sau: KCl, ZnSO₄, MgCO₃, Ca₃(PO₄)₂, Cu(NO₃)₂, Al₂(SO₄)₃.

🌟 Phương pháp giải:
Tên muối = tên cation + tên anion
🌟 Lời giải chi tiết:

Công thức hoá học	Tên gọi
KCl	Potassium chloride
ZnSO₄	Zinc sulfate
MgCO₃	Magnesium carbonate
Ca₃(PO₄)₂	Calcium phosphate
Cu(NO₃)₂	Copper(II) nitrate
Al₂(SO₄)₃	Aluminium sulfate

III. TÍNH TAN CỦA MUỐI

• Có muối tan tốt trong nước như: NaCl, CuSO₄, Ca(NO₃)₂,...
• Có muối ít tan trong nước như: CaSO₄, PbCl₂,...
• Có muối không tan trong nước như: CaCO₃, BaSO₄, AgCl,...
Tính tan của một số muối được trình bày trong bảng tính tan của các chất (xem Phụ lục).

📝 Luyện tập
Sử dụng bảng tính tan, cho biết muối nào sau đây tan được trong nước: K₂SO₄, Na₂CO₃, AgNO₃, KCl, CaCl₂, BaCO₃, MgSO₄.

🌟 Phương pháp giải:
Dựa vào Phụ lục: Bảng tính tan trong nước của một số Acid - Base - Muối (trang 203).
🌟 Lời giải chi tiết:
Các muối tan trong nước là: K₂SO₄, Na₂CO₃, AgNO₃, KCl, CaCl₂, MgSO₄.

IV. TÍNH CHẤT HOÁ HỌC CỦA MUỐI

1. Tác dụng với kim loại

➲ Tiến hành thí nghiệm sau để tìm hiểu tác dụng của muối với kim loại.

🔬 Thí nghiệm 1

- Chuẩn bị
• Dụng cụ: Giá để ống nghiệm, ống nghiệm, ống hút nhỏ giọt, miếng bìa màu trắng.
• Hoá chất: Mẫu dây đồng, dung dịch AgNO₃.
- Tiến hành
• Cho mẫu dây đồng (dài khoảng 2 cm) vào ống nghiệm, thêm vào ống nghiệm khoảng 2 mL dung dịch AgNO₃. • Đặt miếng bìa trắng sau ống nghiệm.
- Mô tả các hiện tượng xảy ra.
• Mẩu dây đồng tan dần, có lớp kim loại trắng bạc bám ngoài dây đồng, dung dịch sau phản ứng có màu xanh.
- Bề mặt sợi dây đồng và màu dung dịch trong ống nghiệm thay đổi như thế nào? Giải thích.
• Bề mặt sợi dây đồng có lớp kim loại trắng bạc, dung dịch trong ống nghiệm đậm màu dần.
• Do dung dịch AgNO₃ đã phản ứng với kim loại Cu theo phương trình hoá học sau:

2AgNO₃ + Cu ⟶ Cu(NO₃)₂ + 2Ag↓

• Dung dịch Cu(NO₃)₂ có màu xanh.

Kết quả thí nghiệm trên cho thấy có phản ứng hoá học giữa dung dịch AgNO₃ và Cu. Phương trình hoá học như sau:

2AgNO₃	+	Cu	⟶	Cu(NO₃)₂	+	2Ag↓
Silver nitrate				Copper(II) nitrate

Phản ứng cũng xảy ra tương tự khi cho Mg, Zn,... vào các dung dịch CuSO₄, AgNO₃,...

Dung dịch muối có thể tác dụng với kim loại tạo thành muối mới và kim loại mới.

2. Tác dụng với acid

➲ Tiến hành thí nghiệm sau để tìm hiểu tác dụng của muối với dung dịch acid.

🔬 Thí nghiệm 2

- Chuẩn bị
• Dụng cụ: Giá để ống nghiệm, ống nghiệm, ống hút nhỏ giọt.
• Hoá chất: Dung dịch BaCl₂, dung dịch H₂SO₄ loãng.
- Tiến hành
• Lấy khoảng 2 mL dung dịch BaCl₂ cho vào ống nghiệm, sau đó nhỏ từ từ từng giọt dung dịch H₂SO₄ vào ống nghiệm (khoảng 5 giọt).
- Mô tả các hiện tượng xảy ra. Giải thích.
• Hiện tượng: Xuất hiện kết tủa trắng.
• Giải thích: Dung dịch BaCl₂ phản ứng với dung dịch H₂SO₄ tạo thành kết tủa trắng là BaSO₄. Phương trình hoá học:

BaCl₂ + H₂SO₄ → BaSO₄↓ + 2HCl

- Dung dịch BaCl₂ phản ứng với dung dịch H₂SO₄ tạo ra BaSO₄ không tan, màu trắng theo phương trình hoá học sau:

BaCl₂	+	H₂SO₄	⟶	BaSO₄	+	2HCl
Barium chloride		Sulfuric acid		Barium sulfate		Hydrochloric acid

- Nhiều muối khác cũng tác dụng được với dung dịch acid tạo thành muối mới và acid mới.

Muối có thể tác dụng với dung dịch acid tạo thành muối mới và acid mới.

📝 Luyện tập
5. Dự đoán các hiện tượng xảy ra trong các thí nghiệm sau:
a) Nhỏ dung dịch H₂SO₄ loãng vào dung dịch Na₂CO₃.
b) Nhỏ dung dịch HCl loãng vào dung dịch AgNO₃.
Giải thích và viết phương trình hoá học xảy ra (nếu có).

🌟 Phương pháp giải:
Dựa vào tính chất hoá học của muối: Muối tác dụng với acid.
🌟 Lời giải chi tiết:
a) Hiện tượng: có khí thoát ra.
Giải thích: H₂SO₄ loãng tác dụng với Na₂CO₃ sinh ra khí CO₂ theo phương trình hoá học:

H₂SO₄ + Na₂CO₃ ⟶ Na₂SO₄ + CO₂↑ + H₂O

b) Hiện tượng: xuất hiện kết tủa trắng
Giải thích: HCl tác dụng với AgNO3 sinh ra kết tủa trắng là AgCl theo phương trình hoá học

HCl + AgNO₃ ⟶ AgCl↓ + HNO₃

3. Tác dụng với base

➲ Tiến hành thí nghiệm sau để tìm hiểu phản ứng giữa dung dịch muối và dung dịch base.

🔬 Thí nghiệm 3

- Chuẩn bị
• Dụng cụ: Giá để ống nghiệm, ống nghiệm, ống hút nhỏ giọt.
• Hoá chất: Dung dịch CuSO₄, dung dịch NaOH.
- Tiến hành
• Lấy khoảng 2 mL dung dịch CuSO₄ cho vào ống nghiệm, sau đó nhỏ từ từ từng giọt dung dịch NaOH vào ống nghiệm.
- Mô tả các hiện tượng xảy ra. Giải thích.
• Hiện tượng: Xuất hiện kết tủa xanh, dung dịch nhạt màu dần.
• Giải thích: CuSO₄ tác dụng với NaOH sinh ra kết tủa Cu(OH)₂ có màu xanh. Phương trình hoá học:

CuSO₄+ 2NaOH ⟶ Cu(OH)₂↓ + Na₂SO₄

Dung dịch CuSO₄ phản ứng với dung dịch NaOH tạo ra chất không tan Cu(OH)₂ theo phương trình hoá học sau:

CuSO₄	+	NaOH	⟶	Cu(OH)₂↓	+	Na₂SO₄
Copper(II) sulfate		Sodium hydroxide		Copper(II) hydroxide		Sodium sulfate

Muối có thể tác dụng với dung dịch base tạo thành muối mới và base mới.

📝 Luyện tập
6. Viết phương trình hoá học xảy ra trong các trường hợp sau:
a) Dung dịch FeCl₃ tác dụng với dung dịch NaOH.
b) Dung dịch CuCl₂ tác dụng với dung dịch KOH.

🌟 Phương pháp giải:
Dựa vào tính chất hoá học của muối: Muối tác dụng với base.
🌟 Lời giải chi tiết:
a) FeCl₃ + 3NaOH ⟶ Fe(OH)₃↓ + 3NaCl
b) CuCl₂ + 2KOH ⟶ Cu(OH)₂↓ + 2KCl

📝 Luyện tập
7. Hoàn thành các phương trình hoá học theo các sơ đồ sau:
a) MgO + ? ⤑ MgSO₄ + H₂O
b) KOH + ? ⤑ Cu(OH)₂↓ + ?

🌟 Phương pháp giải:

🌟 Lời giải chi tiết:
a) MgO + H₂SO₄ ⟶ MgSO₄ + H₂O
b) 2KOH + CuCl₂ ⟶ Cu(OH)₂↓ + 2KCl

4. Tác dụng với muối

➲ Tiến hành thí nghiệm sau để tìm hiểu phản ứng giữa hai dung dịch muối.

🔬 Thí nghiệm 4

- Chuẩn bị
• Dụng cụ: Giá để ống nghiệm, ống nghiệm, ống hút nhỏ giọt.
• Hoá chất: Dung dịch Na₂CO₃, dung dịch CaCl₂.
- Tiến hành
• Lấy khoảng 2 mL dung dịch Na₂CO₃ cho vào ống nghiệm, sau đó nhỏ từ từ từng giọt dung dịch CaCl₂ vào ống nghiệm.
• Báo cáo kết quả, thảo luận.
- Mô tả các hiện tượng xảy ra. Giải thích.
• Hiện tượng: Xuất hiện kết tủa trắng.
• Giải thích: Dung dịch Na₂CO₃ tác dụng với dung dịch CaCl₂ sinh ra kết tủa trắng là CaCO₃ theo phương trình hoá học:

Na₂CO₃ + CaCl₂ ⟶ CaCO₃↓ + 2NaCl

Dung dịch Na₂CO₃ phản ứng với dung dịch CaCl₂ tạo ra CaCO₃ không tan theo phương trình hoá học sau:

CaCl₂	+	Na₂CO₃	⟶	CaCO₃↓	+	2NaCl
Calcium chloride		Sodium carbonate		Calcium carbonate		Sodium chloride

Hai dung dịch muối có thể tác dụng với nhau tạo thành hai muối mới.

V. MỐI QUAN HỆ GIỮA ACID, BASE, OXIDE VÀ MUỐI

Mối quan hệ giữa acid, base, oxide và muối được tóm tắt trong sơ đồ sau:

📝 Luyện tập
8. Viết phương trình hoá học xảy ra giữa các dung dịch sau:
a) Dung dịch NaCl với dung dịch AgNO₃.
b) Dung dịch Na₂SO₄ với dung dịch BaCl₂.
c) Dung dịch K₂CO₃ với dung dịch Ca(NO₃)₂.

🌟 Phương pháp giải:
Sử dụng tính chất hoá học của muối: Muối tác dụng với muối.
🌟 Lời giải chi tiết:
a) NaCl + AgNO₃ ⟶ AgCl↓ + NaNO₃
b) Na₂SO₄ + BaCl₂ ⟶ BaSO₄↓ + 2NaCl
c) K₂CO₃ + Ca(NO₃)₂ ⟶ CaCO₃↓ + 2KNO₃

📝 Luyện tập
9. Viết các phương trình hoá học theo sơ đồ chuyển hoá sau:

CuO $\overset{(1)}{\to}$ CuSO₄ $\overset{(2)}{\to}$ CuCl₂ $\overset{(3)}{\to}$ Cu(OH)₂

🌟 Phương pháp giải:
Dựa vào tính chất hoá học của muối và oxide base.
🌟 Lời giải chi tiết:
(1) CuO + H₂SO₄ ⟶ CuSO₄ + H₂O
(2) CuSO₄ + BaCl₂ ⟶ BaSO₄↓ + CuCl₂
(3) CuCl₂ + 2NaOH ⟶ Cu(OH)₂↓ + 2NaCl

VI. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU CHẾ MUỐI

Theo sơ đồ (hình 12.2), muối có thể được tạo ra bằng các phương pháp sau:

• Cho dung dịch acid tác dụng với base.
Ví dụ: H₂SO₄ + Cu(OH)₂ ⟶ CuSO₄ + 2H₂O

• Cho dung dịch acid tác dụng với oxide base.
Ví dụ: 3H₂SO₄ + Al₂O₃ ⟶ Al(SO₄)₃ + 3H₂O

• Cho dung dịch acid tác dụng với muối.
Ví dụ: 2HCl + CaCO₃ ⟶ CaCl₂ + CO₂↑ + H₂O*
(*) Acid H₂CO₃ mới tạo ra trong dung dịch bị phân huỷ thành CO₂ và H₂O.

• Cho dung dịch base tác dụng với oxide acid.
Ví dụ: 2NaOH + CO₂ ⟶ Na₂CO₃ + H₂O

• Cho dung dịch hai muối tác dụng với nhau.
Ví dụ: CaCl₂ + Na₂CO₃⟶ CaCO₃↓ + 2NaCl

⚙️ Vận dụng
Muối Al₂(SO₄)₃ được dùng trong công nghiệp để nhuộm vải, thuộc da, làm trong nước, … Tính khối lượng Al₂(SO₄)₃ tạo thành khi cho 51 kg Al₂O₃ tác dụng hết với dung dịch H₂SO₄.

🌟 Phương pháp giải:

🌟 Lời giải chi tiết:
- Đổi 51 kg = 51000 gam
- Số mol Al₂O₃:
\[{n_{A{l_2}{O_3}}} = \frac{{51000}}{{102}} = 500(mol)\] - Phương trình hoá học:
Al₂O₃ + 3H₂SO₄ ⟶ Al₂(SO₄)₃ + 3H₂O
- Theo phương trình hoá học có:
\[{n_{A{l_2}{{(S{O_4})}_3}}} = {n_{A{l_2}{O_3}}} = 500(mol)\] - Khối lượng Al₂(SO₄)₃ tạo thành là:

m = 500 × [27 × 2 + (32 + 16 × 4) × 3] = 171 000 (gam) = 171 (kg)

📝 Luyện tập
10. Viết ba phương trình hoá học khác nhau để tạo ra Na₂SO₄ từ NaOH.

🌟 Phương pháp giải:

🌟 Lời giải chi tiết:
Ba phương trình hoá học khác nhau để tạo ra Na₂SO₄ từ NaOH là:
(1) 2NaOH + SO₃ → Na₂SO₄ + H₂O
(2) 2NaOH + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + 2H₂O
(3) 2NaOH + CuSO₄ → Na₂SO₄ + Cu(OH)₂↓

📝 Luyện tập
11. Viết ba phương trình hoá học khác nhau để điều chế CuCl₂.

🌟 Phương pháp giải:

🌟 Lời giải chi tiết:
Ba phương trình hoá học khác nhau để điều chế CuCl₂:
(1) CuO + 2HCl → CuCl₂ + H₂O
(2) Cu(OH)₂ + 2HCl → CuCl₂ + 2H₂O
(3) CuSO₄ + BaCl₂ → CuCl₂ + BaSO₄↓

🕵️‍♀️ Em có biết

Ứng dụng của sodium carbonate (soda)
Soda là hoá chất thông dụng. Ngoài những ứng dụng trong công nghiệp, soda còn có những ứng dụng trong đời sống.
Soda được coi là chất tẩy rửa đa năng, có thể làm sạch dầu mỡ và khử trùng bề mặt. Để làm sạch những vết bẩn khó giặt như dầu mỡ, trả, cà phê bám trên quần áo cần ngâm quần áo vào nước ấm có hoà tan soda (theo tỉ lệ 8 gam/lít) khoảng 30 phút hoặc lâu hơn, sau đó tiến hành giặt như bình thường.

🔑 Kiến thức cốt lõi
• Muối là những hợp chất được tạo ra khi thay thế ion H+ trong acid bằng ion kim loại hoặc ion ammonium (NH₄⁺).
• Muối tác dụng với kim loại, dung dịch acid, dung dịch base, dung dịch muối.
• Muối có thể được tạo ra bằng cách cho dung dịch acid tác dụng với: base, oxide base, muối hoặc cho hai dung dịch muối tác dụng với nhau,...
• Acid, base và oxide có các tỉnh chất hoá học sau:
- Dung dịch acid: làm quỳ tím chuyển sang màu đỏ, tác dụng với kim loại, base, oxide base, muối.
- Dung dịch base: làm quỳ tím chuyển sang màu xanh, tác dụng với dung dịch acid, oxide acid và với dung dịch muối.
- Oxide base tác dụng với dung dịch acid, oxide acid tác dụng với dung dịch base.

BÀI TẬP

Đang cập nhật

KHTN8-CD | Bài 12. Muối