I. Các hoạt động chủ yếu của bạch cầu:
- Bạch cầu là một thành phần của máu. Chúng giúp cho cơ thể chống lại các bệnh truyền nhiễm và các vật thể lạ trong máu.
- Có 5 loại bạch cầu:
- Kháng nguyên là những cơ thể ngoại lai có khả năng kích thích cơ thể tiết ra kháng thể.
- Kháng thể là những phân tử protein đặc hiệu do cơ thể tiết ra để chống lại kháng nguyên.
⇒ Một kháng nguyên chỉ kết hợp với một kháng thể đặc hiệu của nó (cơ chế chìa khóa ổ khóa).
* Các hoạt động của bạch cầu bảo vệ cơ thể:
- Khi các vi sinh vật xâm nhập vào một mô nào đó của cơ thể thì các bạch cầu bảo vệ cơ thể thông qua hoạt động thực bào nhờ bạch cầu trung tính và bạch cầu mono.
- Khi các vi khuẩn thoát ra khỏi sự thực bào gặp hoạt động của tế bào limpo B.
- Khi các vi khuẩn, virut thoát khỏi limpo B, xâm nhiễm vào các tế bào khác thì bị ngăn cản bởi tế bào limpo T.
⇒ Bạch cầu tham gia bảo vệ cơ thể bằng cách: thực bào, limpo T, limpo B.
II. Miễn dịch:
- Miễn dịch là khả năng cơ thể không bị mắc bệnh truyền nhiễm nào đó.
- Có 2 loại: miễn dịch tự nhiên và miễn dịch nhân tạo.
| Miễn dịch tự nhiên | Miễn dịch nhân tạo |
|---|---|
| Có được một cách ngẫu nhiên khi cơ thể mới sinh ra hay sau khi nhiễm bệnh | Có được sau khi tiêm phòng |
Gồm: - Miễn dịch bẩm sinh: là miễn dịch khi cơ thể mới sinh ra đã có. Ví dụ: con người không mắc bệnh lở mồm long móng của trâu bò trâu bò, bệnh toi gà; ... - Miễn dịch tập nhiễm: là miễn dịch đạt được sau khi mắc một bệnh nhiễm khuẩn nào đó. Ví dụ: bệnh sởi, thủy đậu, quai bị, ...) | Gồm: - Miễn dịch chủ động. |
Câu hỏi thảo luận phần I (trang 46 SGK)
- Sự thực bào là gì? Những loại bạch cầu nào thường thực hiện thực bào?
- Tế bào B đã chống lại các kháng nguyên bằng cách nào?
- Tế bào T đã phá huỷ các tế bào cơ thể nhiễm vi khuẩn, virut bằng cách nào?
Trả lời:
- Sự thực bào là hiện tượng các bạch cầu hình thành chân giả bắt và nuốt các vi khuẩn vào trong tế bào rồi tiêu hoá chúng đi.
+ Có 2 loại bạch cầu chủ yếu tham gia thực bào là bạch cầu trung tính và đại thực bào (được phát triển từ bạch cầu mônô).
+ Các đại thực bào có kích thước lớn hơn bạch cầu trung tính nên khả năng thực bào cũng lớn hơn, có khả năng nuốt vào trong tế bào cùng lúc rất nhiều tế bào vi khuẩn và tiêu hoá chúng đi.
+ Các loại bạch cầu ưa axit, bạch cầu ưa kiểm, bạch cầu trung tính được đặt tên theo tính chất của loại thuốc nhuộm được dùng để nhận biết chúng.
- Tế bào limphô B (B là chữ dầu của từ bursa có nghĩa là túi, nơi biệt hoá các tế bào của các tế bào limphô này. Túi này được Fabricius phát hiện ỏ các loài chim, ở động vật có vú. Mạc dù, ở người túi này đã tiêu giảm nhimg các tế bào limphố này vẫn được gắn thêm chữ B). Tế bào B đã chống lại các kháng nguyên bằng cách tiết ra các kháng thể, rồi các kháng thể sẽ gây kết dính các kháng nguyên.
- Tế bào limphô T (T là chữ đầu của từ thymus có nghĩa là tuyến ức, nơi biệt hoá các tế bào này). Tế bào T đã phá huỷ các tế bào cơ thể bị nhiễm vi khuẩn, viruts bằng cách nhận diện và tiếp xúc với chúng (nhờ cơ chế chìa khoá và ổ khoá giữa kháng thể và kháng nguyên), tiết ra các prôtêin đặc hiệu làm tan màng tế bào nhiễm và tế bào bị phá huỷ.
Câu hỏi thảo luận phần II (trang 47 SGK)
- Miễn dịch là gì?
- Nêu sự khác nhau của miễn dịch tự nhiên và miễn dịch nhân tạo.
Trả lời:
- Miễn dịch là khả năng cơ thể không bị mắc một bệnh truyền nhiễm nào đó.
- Sự khác nhau của miễn dịch tự nhiên và miễn dịch nhân tạo:
+ Miễn dịch tự nhiên: có được một cách ngẫu nhiên, bị động từ khi cơ thể mới sinh ra hay sau khi cơ thể đã nhiễm bệnh.
+ Miễn dịch nhân tạo: có được một cách ngẫu nhiên, chủ động, khi cơ thể chưa bị nhiễm bệnh.
Câu hỏi và bài tập (trang 47 SGK)
1. Các bạch cầu đã tạo nên những hàng rào phòng thủ nào để bảo vệ cơ thể?
Các bạch cầu tạo nên 3 hàng rào phòng thủ để bảo vệ cơ thể là:
- Thực bào do hoạt động của các bạch cầu trung tính và bạch cầu mônô (đại thực bào).
- Tạo kháng thể để vô hiệu hóa kháng nguyên do hoạt động của các bạch cầu limphô B.
- Phá hủy các tế bào đã bị nhiễm bệnh do hoạt động của các bạch cầu limphô T.
2. Bản thân em đã miễn dịch với những bệnh nào từ sự mắc bệnh trước đó và với những bệnh nào từ sự tiêm phòng (chích ngừa)?
Tùy cá nhân mỗi học sinh. Gợi ý: Bản thân em miễn dịch được với những bệnh như: thủy đậu và sởi từ sự mắc bệnh trước đó và những bệnh từ sự tiêm phòng như: quai bị, viêm gan B, ...
3. Người ta thường tiêm phòng (chích ngừa) cho trẻ em những loại bệnh nào?
1. Vacxin BCG: Đây là Vacxin phòng bệnh lao và cần được tiêm càng sớm càng tốt sau khi trẻ được sinh ra.
2. Vacxin viêm gan B liều sơ sinh: Vacxin viêm gan B được sử dụng để phòng bệnh viêm gan B và cũng cần được tiêm cho trẻ trong vòng 24h sau sinh.
3. Vacxin SII (vắc xin 5 trong 1): phòng được 5 bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B và viêm phổi, viêm màng não do vi khuẩn Hib. Vắc xin SII được tiêm 3 mũi gồm và 1 mũi nhắc thứ 4 cho trẻ từ 12-24 tháng tuổi:
+ Mũi tiêm thứ 1: khi trẻ đủ 2 tháng tuổi
+ Mũi tiêm thứ 2: khi trẻ đủ 3 tháng tuổi
+ Mũi tiêm thứ 3: khi trẻ đủ 4 tháng tuổi
+ Mũi tiêm thứ 4: khi trẻ từ 12-24 tháng tuổi.
4. Vacxin phòng bại liệt (OPV): giúp phòng bệnh bại liệt với 3 liều uống:
+ Uống liều thứ 1: khi trẻ đủ 2 tháng tuổi
+ Uống liều thứ 2: khi trẻ đủ 3 tháng tuổi
+ Uống liều thứ 3: khi trẻ đủ 4 tháng tuổi
5. Vacxin phòng bại liệt (IPV): giúp phòng bệnh bại liệt với 1 liều tiêm: khi trẻ đủ 5 tháng tuổi.
6. Vacxin phòng bệnh sởi (MVVac): gồm có 1 mũi tiêm: khi trẻ đủ 9 tháng tuổi.
7. Vacxin phòng bệnh sởi – rubella (MRVac): Văc-xin được tiêm khi trẻ đủ 18 tháng tuổi.
8. Vacxin tiêm nhắc bệnh bạch hầu, uốn ván và ho gà (DPT): được tiêm khi trẻ đủ 24-48 tháng.
9. Vacxin viêm não Nhật Bản (Jevax): trẻ cần được tiêm đủ 3 mũi để phòng bệnh viêm não Nhật Bản.
+ Mũi thứ 1: khi trẻ được 12 tháng tuổi.
+ Mũi thứ 2: cách mũi thứ nhất 1-2 tuần.
+ Mũi thứ 3: cách mũi thứ hai 1 năm.
10. Vacxin phòng tả: Tiêm phòng cho trẻ trong độ tuổi từ 2-5 tại các vùng có nguy cơ xảy ra dịch, uống 2 liều.
11. Vacxin thương hàn: Tiêm ngừa cho trẻ từ 3-10 tuổi, đặc biệt ở các vùng có nguy cơ dịch bùng phát.
12. Vacxin uốn ván: Cần tiêm ít nhất 2 mũi cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ (15-45 tuổi) và tiêm cho trẻ ngay sau khi được sinh ra để bảo vệ trẻ khỏi căn bệnh này.
