TÓM TẮT LÝ THUYẾT
I. Khái quát học thuyết tế bào
Học thuyết tế bào có ý nghĩa làm thay đổi nhận thức của giới khoa học thời kì đó về cấu tạo của sinh vật và định hướng cho việc phát triển nghiên cứu chức năng của tế bào, cơ thể.
Có 3 nội dung của học thuyết tế bào là:
- Tất cả các sinh vật đều được cấu tạo bởi một hoặc nhiều tế bào.
- Đơn vị cơ bản của sự sống là Tế bào.
- Từ các tế bào có trước,các tế bào sau lại được sinh ra .
II. Tế bào là đơn vị cấu trúc và chức năng của cơ thể sống
1. Tế bào là đơn vị cấu trúc
Tế bảo là đơn vị cấu trúc của cơ thể sống. Mọi sinh vật được cấu tạo từ một hoặc nhiều tế bào. Tế bào là cấp độ tổ chức sống cơ bản biểu hiện đầy đủ các hoạt động của một hệ sống. Những sinh vật chỉ được cấu tạo từ một tế bào được gọi là sinh vật đơn bào; những sinh vật được cấu tạo từ nhiều tế bào là sinh vật đa bào. Ở sinh vật đa bào, sự phối hợp của nhiều loại tế bào chuyên hoá hình thành các cấp độ tổ chức cao hơn, như mô hay cơ quan, hệ cơ quan thực hiện cho các hoạt động khác nhau của cơ thể. Tế bào chỉ được sinh ra từ tế bào có trước nhờ quá trình phân chia của tế bào.
2. Tế bào là đơn vị chức năng cơ bản của mọi sinh vật sống
Các quá trình trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng, di truyền của cơ thể sinh vật đều diễn ra bên trong tế bào. Sự sống được hình thành từ phần tử nhưng không có phân tử nào kể cả DNA có thể thực hiện hoạt động sống ở bên ngoài tế bào. Về sau có những tranh luận xung quanh sự sống tồn tại dưới dạng không có tế bào, như ở virus. Tuy nhiên, virus chỉ được coi là dạng sống khi kí sinh ở bên trong tế bào chủ.
Tế bào thực hiện những hoạt động sống cơ bản: trao đối vật chất và chuyền hoá năng lượng, sinh trưởng và phát triển, sinh sản, cảm ứng, vận động, tự điều chỉnh và thích nghi.
CÂU HỎI SÁCH GIÁO KHOA
Mở đầu. Nêu các cấp độ tổ chức sống mà em đã học. Tại sao nói tế bào là đơn vị cơ bản của sự sống?
Lời giải
Các cấp độ tổ chức sống mà em đã được học là: Tế bào -> Cơ thể -> Quần thể -> Quần xã -> Hệ sinh thái - sinh quyển
- Nói tế bào là đơn vị cơ bản của sự sống vì tế bào là đơn vị cấu trúc và chức năng của tất cả cơ thể sống và sự sống chỉ thể hiện khi xuất hiện tổ chức tế bào. Tất cả vi khuẩn, nguyên sinh vật, nấm, thực vật cũng như động vật đều được cấu tạo từ tế bào. Các đại phân tử và bào quan chỉ thực hiện được chức năng sống trong mối tương tác lẫn nhau trong tổ chức tế bào toàn vẹn.
1. Khái quát học thuyết tế bào
Trả lời câu hỏi trang 23 SGK Sinh học 10
Câu 1. Muốn quan sát được tế bào, ta thường sử dụng dụng cụ gì? Vì sao?
Lời giải
Kính hiển vi là dụng cụ ta thường sử dụng khi muốn quan sát được tế bào vì tế bào thường có kích thước rất nhỏ mà mắt thường không thể quan sát được.
Câu 2. Trình bày nội dung và ý nghĩa của học thuyết tế bào.
Lời giải
Có 3 nội dung của học thuyết tế bào là:
- Tất cả các sinh vật đều được cấu tạo bởi một hoặc nhiều tế bào.
- Đơn vị cơ bản của sự sống là Tế bào.
- Từ các tế bào có trước,các tế bào sau lại được sinh ra .
Học thuyết tế bào có ý nghĩa làm thay đổi nhận thức của giới khoa học thời kì đó về cấu tạo của sinh vật và định hướng cho việc phát triển nghiên cứu chức năng của tế bào, cơ thể.
Câu 3: Trình bày lịch sử phát triển học thuyết tế bào. Có ý kiến cho rằng: “Lịch sử nghiên cứu tế bào gắn liền với lịch sử nghiên cứu và phát triển kính hiển vi”.Ý kiến của em thế nào?
Lời giải
Lịch sử phát triển học thuyết tế bào là:
Vào những năm 1670, Antonie van Leeuwenhoek (An-tô-ni van Lơ-ven-húc) đã phát hiện ra vi khuẩn và nguyên sinh động vật. Tuy nhiên, các nhà khoa học này mới chỉ quan sát được hình dạng của tế bào. Những tiến bộ sau này trong chế tạo thấu kính và kính hiển vi đã cho phép các nhà khoa học khác nhìn thấy các thành phần khác nhau bên trong tế bào. Khoảng giữa thế kỉ XIX, học thuyết tế bào đầu tiên đã ra đời. Đến thế kỉ XX, nhờ ứng dụng kính hiển vi điện tử, phương pháp lai tế bào, cùng với sự phát triển của sinh học phân tử, học thuyết tế bào được bổ sung.
Em đồng ý với ý kiến cho rằng lịch sử nghiên cứu tế bào gắn liền với lịch sử nghiên cứu và phát triển kính hiển vi vì kính hiển vi ngày càng được cải tiến, độ phóng đại của chúng càng lớn thì các nhà khoa học càng có thể quan sát được các tế bào một cách rõ nét hơn, kĩ càng hơn, từ đó nghiên cứu sâu hơn về chúng.
2. Tế bào là đơn vị cấu trúc và chức năng của cơ thể sống
Trả lời câu hỏi trang 24 SGK Sinh học 10
Câu 1. Kể tên những loại tế bào thực vật mà em đã học.
Lời giải
Tế bào khí khổng, tế bào biểu bì lá, tế bào thịt quả, tế bào lông hút, … là những loại tế bào thực vật mà em đã học
Câu 2. Nêu ví dụ chứng minh tế bào là nơi thực hiện các hoạt động sống như trao đổi chất, sinh trưởng, phát triển, sinh sản.
Lời giải
Các ví dụ chứng minh tế bào là nơi thực hiện các hoạt động sống như trao đổi chất, sinh trưởng, phát triển, sinh sản là:
Nhằm duy trì sự tồn tại cũng như sinh trưởng của mình, các tế bào thực hiện hàng loạt quá trình trao đổi chất nội bào, thông qua quá trình này tế bào khiến cho cơ thể chúng ta vận động và phát triển
Luyện tập
Trả lời câu hỏi trang 24 SGK Sinh học 10
Nêu tên và chức năng một số loại tế bào trong cơ thể người.
Lời giải
Tên và chức năng một số loại tế bào trong cơ thể người:
+ Tế bào thần kinh: nhận và truyền đạt thông tin từ khắp các vùng trên cơ thể, quyết định các phản ứng của cơ thể và thay đổi trạng thái của các cơ quan nội tạng, cho phép con người suy nghĩ và ghi nhớ những gì đang diễn ra.
+ Tế bào hồng cầu: vận chuyển khí oxy (O2) từ phổi đến các mô, đi khắp mọi nơi trong cơ thể; tiếp thu chất thải và đem trở lại phổi, nhận lại khí cacbonic (CO2) từ các mô trở về phổi để đào thải.
+ Tế bào da: Bảo vệ cơ thể khỏi các chấn thương; Điều chỉnh nhiệt độ cho cơ thể; Giúp duy trì cân bằng nước và điện giải; Tham gia tổng hợp vitamin D cho cơ thể; Giúp cảm nhận các kích thích từ phía ngoài vào cơ thể.
Vận dụng
Trả lời câu hỏi trang 24 SGK Sinh học 10
Vì sao học thuyết tế bào được đánh giá là một trong ba phát minh vĩ đại nhất của khoa học tự nhiên trong thế kỉ XIX?
Lời giải
Học thuyết tế bào được đánh giá là một trong ba phát minh vĩ đại nhất của khoa học tự nhiên trong thế kỉ XIX vì sự ra đời của học thuyết tế bào đã làm thay đổi nhận thức của giới khoa học thời kì đó về cấu tạo của sinh vật và định hướng cho việc phát triển nghiên cứu chức năng của tế bào, cơ thể.