Tôi không phải là kiến!!!
Bản thân các bạn căm ghét tôi đến như vậy nhưng lại chẳng biết gì về đời tôi. Tôi không phải là kiến như các bạn nghĩ. Tôi là một con bọ cánh cứng chính hiệu nhé. Tôi có tên quốc tế là Rover beetle, tạm dịch là Bọ lang thang, thuộc Họ Cánh Cộc Staphylinidae, Bộ Cánh Cứng Coleoptera.
Vì cánh của bọn tôi rất ngắn, không che hết vòng eo 56 nên gọi là Cánh Cộc (hoặc Cánh Cụt). Bên dưới 2 cánh cánh cộc (elytra) đó là hai cánh thật (hindwing) của chúng tôi, chuyên dùng để bay. Khi không cần thiết, chúng tôi xếp chúng gọn gẽ bên dưới đôi cánh cứng.
Bất ngờ vì chúng tôi biết bay phải không? Đó là lý do vì sao các bạn ở chung cư cao tầng vẫn bị bọn tôi đến thăm.
Họ Staphylinidae là họ sinh vật lớn nhất thế giới còn tồn tại, với hơn 63.000 loài được mô tả, và người ta còn ước lượng đâu đó ngoài kia còn hơn 30% các người anh em khác của chúng tôi vẫn chưa được khoa học ghi nhận. Tổ tiên chúng tôi xuất hiện từ trái đất rất sớm, khoảng 200 triệu năm trước, cùng thời với khủng long. Lúc đó, có khi tổ tiên các bạn vẫn đang trong hình hài một con chuột nào đó lang thang chui rúc kiếm ăn cuối bìa rừng.
Tôi là một con bọ cánh cứng
Không phải tất cả thành viên trong Cánh Cộc đều có cánh cụt. Một số loài có cánh không cụt lắm đâu, nhưng bọn tôi chiếm đa số hơn nên gọi chung là vậy. Kích thước bọn tôi chỉ khoảng vài milimet, dao động trung bình từ 2-8mm, trừ một số loài cá biệt có thể lên đến 40mm. Tôi nằm trong nhóm Paederus, có khoảng hơn 400 loài. Đây là nhóm có chứa chất độc trong cơ thể.
Cơ thể bọn tôi chia làm 3 phần: đầu, ngực và bụng. Có sự phân bố màu sắc rõ rệt thành 3 khoang, chủ yếu gồm đỏ và đen. Bọn tôi hay đi lang thang khắp nơi giống như một con kiến. Chính vì vậy người ta nhìn nhầm (hoặc cố tình) gọi là Kiến ba khoang. Một cái tên đúng kiểu trông mặt mà bắt hình dong. XIN NHẮC LẠI, TÔI LÀ MỘT CON BỌ CÁNH CỨNG CHÍNH HIỆU.
Đỏ đen
Màu sắc đỏ và đen là hai gam màu nổi bật trong tự nhiên, nó là một tín hiệu cảnh báo đến những loài ăn thịt khác rằng, "bọn tao rất nguy hiểm, đừng có dại mà đụng vào". Các bạn để ý, ong bắp cày, rắn độc san hô... cũng đều có hai gam màu này.
Ít ra bọn tôi còn thể hiện sự cảnh báo ra màu sắc bên ngoài, nhìn phát mà né ra, chứ hooman các người nhìn thì đẹp trai xinh gái lắm, cho tới khi phun ra nhưng lời nói miệt thị, đay nghiến người khác thì mới thấy các bạn còn độc hơn cả tôi. Cho tôi làm người cũng méo thèm.
À, nhân đây nói luôn là Họ Cánh Cộc bọn tôi cũng nhiều loài màu sắc đa dạng lắm nha, đen, xanh, cam, vàng đỏ... đều có hết nhé. Ví dụ ẻm trong hình nè, xuất xứ Venezuela có khác, đến cả con bọ cánh cứng cũng có thể làm hoa hậu :))
Vừa ăn cướp vừa la làng
Đó là các bạn. Bọn tôi thề trước vong linh của những con khủng long cùng thời đã hóa thạch rằng chúng tôi chưa bao giờ phun chất độc lên người các bạn. Nhóm tôi là Paederus, trong cơ thể có chứa một loại độc tố gọi là Pederin, vốn là một hoạt chất phòng vệ chống lại các loài ăn thịt như nhện, bọ ngựa, bò sát, ếch nhái....
Pederin là một chất ức chế DNA và độc tố mạnh lưu hành trong huyết cầu của tất cả các giai đoạn phát triển của bọn tôi. Tức là trong ấu trùng cũng có, mà khi trưởng thành cũng có luôn, "xung quanh tôi toàn là Pederin đêyyy"
Pederin có thể xem là một trong những độc tố mạnh nhất của giới tự nhiên. Khi chúng tôi bị tấn công, tuyến này vỡ ra giải phóng độc tố lên kẻ thù.
Chúng tôi thề, cam kết và đảm bảo rằng, dù có muốn bọn tôi cũng không thể cách nào phun ra được chất này. Nên đừng bảo bọn tôi phun vào người khác bạn nhé. Kẻ ngậm trà sữa phun người là các bạn mới đúng.
Khi gặp chúng tôi, các bạn đập không thương tiếc, kết quả độc tố phun khắp nơi dính lên da, lên mắt các bạn, gây ra các vết bỏng và phồng rộp. Nghe nói đó là luật hoa quả.
Ngoài ra, bọn tôi hay lang thang, bò lên giường các bạn, vô tình bị đè bẹp dí, kết quả sáng ra người các bạn sưng tấy. Xin lỗi, đó không phải do tôi, mà do cách "ăn nằm" của các bạn mà thôi. Tôi nói có đúng hem?
Bản thân bọn tôi không thể cắn, không thể phun độc nhưng cứ lên báo thì lại bị gọi là: kiến ba khoang cắn, kiến ba khoang đốt, kiến ba khoang tấn công, bla bla... như thể tôi là một con chốt thí khi bị lôi ra chỉ trích một điều gì đó. Tôi không phải là "thằng đánh máy" mà chuyện gì cũng đổ tại tôi hết vại?
Vai trò của chúng tôi
Bọn tôi yêu thích cuộc sống tự do tự tại, chủ yếu thích nghi ở khu vực nhiệt đới. Môi trường sống là gần các khu vực ẩm ướt, có ao hồ, tán cây mục... Nên từ hàng trăm năm trước, bọn tôi yêu thích những cánh đồng nông nghiệp màu mỡ được tưới tiêu, làm bạn với tổ tiên ông bà các bạn, cùng họ chăm bẵm những ruộng lúa, những mảnh vườn trĩu quả. Nhớ lại hồi đó, không dùng thuốc trừ sâu, không thuốc bảo vệ gì cả mà vụ mùa vẫn bội thu, vui vãi. Đó là nhờ chúng tôi và nhiều loài thiên địch khác.
Xin lỗi, chúng tôi ghét rau và không thích "chăn rau" như một số hooman. Ấu trùng hay bọ trưởng thành cũng rất thích ăn thịt, ghét ăn chay, yêu màu hường, ghét giả trân. Món best ngon bọn tôi hay gọi trên Now là các loài rệp, sâu rầy hại mùa màng. Mỗi khi bọn tôi xuất hiện, bọn đó sợ xanh mặt mà bay mất, con nào chậm chạp sẽ trở thành bữa trưa thịnh soạn cho anh em chúng tôi.
Bọn tôi trú ngụ dưới các gốc cây lúa, bờ cỏ, đám rơm mục... Ngày qua ngày, đám chúng tôi lang thang, luồn lách khắp đồng ruộng để xơi tái lũ rầy nâu, rầy sáp và ấu trùng các loài gây hại khác. Nếu trong vườn có sâu cuốn lá, bọn tôi xộc thẳng vào tổ, làm thịt những kẻ phá hoại đó một cách nhẹ nhàng.
Thiên địch
Hãy đưa bọn tôi đến khu vườn mà xem bọn tôi làm gỏi lũ sâu bọ ấy ra sao.
Thiên nhiên vốn là vậy, luôn có sự cân bằng, loài gây hại quá nhiều sẽ xuất hiện thiên địch, vả cho nó mấy cái bạt tai để bọn chúng biết dc cảm giác của Cơ Thiếu Hoàng ra sao nhé.
Trải qua hàng thập kỷ, bọn tôi trở thành người bạn thân thiết của ông bà các bạn. Người xưa sống thuận theo tự nhiên nên mùa màng bội thu, cuộc sống no đủ... Cho đến khi thực dân Pháp mang thứ gọi là "thuốc bảo vệ thực vật" đến, và kết quả ra sao thì thực tế đã trả lời.
Có rất nhiều dự án lớn được triển khai trong nông nghiệp về sử dụng vài trò của chúng tôi kiểm soát dịch bệnh tự nhiên. Cho đến nay, mặc dù chưa có dự án nào thành công vang dội, và nhiều dự án vẫn đang triển khai chưa có kết quả nhưng dùng thiên địch để kiểm soát sinh học vẫn là một hướng đi đúng đắn của loài người trong việc loại bỏ dần sự phụ thuộc vào các sản phẩm thuốc hóa học.
Vì sao chúng tôi vào nhà của các bạn?
Haiz... đó là một câu chuyện dài còn hơn bản sao kê nữa.
Kể từ khi thuốc bảo vệ thực vật xuất hiện, nhiều ae chúng tôi đã bị tiêu diệt một cách không thương tiếc, môi trường sống bị thu hẹp dần. Bọn tôi phải bỏ nhà tìm đến nơi khác.
Đặc điểm của bọ cánh cứng nói riêng và côn trùng nói chung, là rất dễ bị thu hút bởi ánh đèn điện. Do vậy, trong môi trường tràn ngập ánh sáng hiện nay, khi mà nhà cửa, đô thị còn nhiều hơn cả ruộng đồng, thì việc bọn tôi bị thu hút bởi căn phòng ấm áp của các bạn cũng là việc rất bình thường.
Khi vào được trong nhà, bản năng lang thang khiến chúng tôi chứng kiến được rất nhiều điều trong tổ ấm của các bạn. Thấy chồng đánh vợ huỳnh huỵch, thấy con mắng mẹ như osin. Đám trẻ con thấy tôi thì thờ ơ, chả thèm liếc mắt vì chúng mải dán mắt vào mấy cái màn hình điện thoại. Thế nên tôi chui vào một góc để ẩn nấp.
Khi các bạn vô tình đạp hoặc nằm đè trúng tôi. Một tiếng Pẹp khô khốc vang lên... thì tôi xin lỗi vì đó cũng là lúc túi Pederin vỡ toang, dính vào da các bạn. Đó là điều mà bọn tôi không hề mong muốn. I'm so sorry.
Làm gì khi gặp chúng tôi?
"Manners maketh man". Các bạn có nhiều lựa chọn cho việc này.
1. Có thể gạt tôi ra khỏi nhà mà không làm tôi tổn thương.
2. Có thể làm lưới chống côn trùng, dọn quang vườn tược... hạn chế côn trùng.
3. Sử dụng ánh sáng đèn điện vàng để giảm bớt sự thu hút côn trùng.
4. Tắt bớt đèn không cần thiết, tắt luôn càng tốt. Nhưng tôi e ngại dân số sẽ bùng phát khó kiểm soát.
5. v.v...
Tôi biết ở đây có nhiều bạn không thích đạo đức giả. Thấy tôi là giết, thà bảo vệ bản thân và gia đình còn hơn để lo cho số phận một con côn trùng bé nhỏ. OK, suy nghĩ của hooman là bình thường, tôi không trách. Chỉ xin nhấn mạnh:
Nếu thấy tôi bò trên người thì làm ơn đừng dùng tay đập, cứ ném tôi ra ngoài hoặc một cách xử lý khác tùy bạn, nhưng nguyên tắc là ĐỪNG ĐỂ DA CÁC BẠN TIẾP XÚC VỚI CƠ THỀ NHẦY NHỤA CỦA TÔI.
"Sau đó thì trời đất tối đen, tôi gặp lại những thằng bạn khủng long..."
Có nên tìm mọi cách tiêu diệt chúng tôi?
Có rất nhiều người kiên quyết phải loại trừ "kiến ba khoang" ra khỏi môi trường sống dù bằng cách này hay cách khác. Điều đó thật đáng buồn. Trong khi Việt Nam vẫn còn là một nước nông nghiệp, vai trò thiên địch của chúng tôi đáng ra cần phải được xem trọng thì lại trở thành kẻ thù trong mắt một số người.
Bên cạnh đó, độc tố Pederin có thể khai thác phục vụ cho y học, như nọc rắn hổ mang đã từng mang lại cho con người. Mọi vấn đề đều cần nhìn ở hai mặt.
Ở phạm vi nhỏ trong môi trường gia đình, việc diệt chúng tôi có thể tạm chấp nhận được vì nhiều lý do, nhưng xin đừng biến nó thành một chiến dịch với quy mô lớn. Tôi và hơn 63.000 anh em khác vẫn ngày đêm bảo vệ mùa màng cho các bạn. Khi chúng tôi không còn nữa, sẽ tạo điều kiện bùng phát sâu bệnh, đe dọa đến lương thực hàng tỷ người trên hành tinh này.
Dẫu biết hooman còn nhiều khó khăn, nhưng nếu biết áp dụng các biện pháp canh tác tự nhiên, giảm thiểu thuốc hóa học, không những tạo môi trường tốt cho chúng tôi sinh trưởng mà còn mang đến những lợi ích to lớn cho chính các bạn.
Nguồn: Côn trùng Việt Nam
