MỤC TIÊU
- Nêu được một số tính chất của oxygen.
- Nêu được tầm quan trọng của oxygen đối với sự sống, sự cháy và quá trình đốt cháy nhiên liệu.
TÓM TẮT KIẾN THỨC
💡 Mở đầu
Oxygen còn được gọi là dưỡng khí vì nó duy trì quá trình hô hấp cho mọi vật sống. Nếu không có oxygen thì chúng ta không thể đốt cháy được các nhiên liệu. Vậy khí oxygen có tính chất cơ bản gì và tầm quan trọng của oxygen như thế nào đối với cuộc sống?
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
- Một số tính chất cơ bản của oxygen: là chất khí, không màu, không mùi, không vị, nặng hơn không khí, tan ít trong nước.
- Tầm quan trọng của oxygen: cần cho sự hô hấp của người và động vật, cần để đốt nhiên liệu trong đời sống và sản xuất.
1. MỘT SỐ TÍNH CHẤT CỦA OXYGEN
Tìm hiểu một số tính chất của oxygen
👨👩👧👦 Thảo luận
1. Em hãy cho biết khí oxygen tồn tại ở đâu?
Oxygen tồn tại trong khí quyển.
👨👩👧👦 Thảo luận
2. Thường xuyên hít thở khí oxygen trong không khí, em có cảm nhận được màu, mùi, vị của oxygen không?
Oxygen không màu, không mùi, không vị.
👨👩👧👦 Thảo luận
3. Tại sao các đầm nuôi tôm thường lắp đặt hệ thống quạt nước?
Hệ thống quạt nước giúp cung cấp nguồn oxygen cho tôm, giải phóng các khí độc hại: Trong một ao nhỏ, mật độ con giống lớn, việc nuôi thâm canh, siêu thâm canh nên nhu cầu oxygen cung cấp cho ao rất lớn. Bên cạnh đó lượng chất thải sinh ra cũng rất lớn nên nhu cầu oxygen để phân hủy các chất thải cũng tăng lên.
✍️ Ghi nhớ
Oxygen là chất khí, không màu, không mùi, không vị, nặng hơn không khí, tan ít trong nước (1 l nước ở 20 °C, 1 atm hoà tan được 31 ml khí oxygen).
2. TẦM QUAN TRỌNG CỦA OXYGEN
2.1. Tìm hiểu vai trò của oxygen với sự sống
👨👩👧👦 Thảo luận
4. Con người có thể ngừng hoạt động hô hấp không? Vì sao?
Con người không thể ngừng hoạt động hô hấp bởi vì hoạt động hô hấp là hoạt động cung cấp oxygen giúp cho cơ thể con người hoạt động. Ngừng hô hấp tức là cơ thể con người không được nhận oxygen, não bộ không thể hoạt động, có thể khiến con người tử vong hoặc ảnh hưởng đến não bộ và các cơ quan khác trong cơ thể.
👨👩👧👦 Thảo luận
5. Em hãy tìm hiểu và cho biết những bệnh nhân nào phải sử dụng bình khí Oxygen để thở.
Bệnh nhân bị các bệnh về tim, phổi, bệnh nhân bị ngạt khí, rối loạn nhịp thở,... sẽ cần bình khí oxygen để hỗ trợ hô hấp.
👨👩👧👦 Thảo luận
6. Bình khí nén là bình tích trữ không khí được nén ở một áp suất nhất định. Tại sao thợ lặn cần sử dụng bình khí nén?
Vì oxygen tan ít trong nước, và con người không thể nhịn thở trong một thời gian quá lâu dưới nước, nếu ở lâu dưới nước, sẽ thiếu oxygen để hô hấp. Vậy nên thợ lặn cần dùng bình nén khí để cung cấp oxygen trong suốt quá trình ở dưới nước.
📖 Mở rộng
- Người ta có thể nhịn ăn, nhịn uống nhiều ngày nhưng nhịn thở thì không thể kéo dài trong vòng vài phút. Nếu não không được cung cấp oxygen thì sau 4 – 5 phút đã bắt đầu bị tổn thương, sau 9 – 10 phút sẽ bị tổn thương không phục hồi.
- Oxygen có vai trò rất quan trọng đối với sự sống, cơ thể thiếu oxygen là nguyên nhân của nhiều bệnh.
• Da thiếu oxygen nhanh chóng bị lão hoá, sạm, khô, độ đàn hồi kém, dễ hình thành các nếp nhăn, thậm chí mất cân bằng của sự bài tiết chất nhờn và trở nên xám xỉn, dễ nổi mụn.
• Não thiếu oxygen lâu dài sẽ dẫn đến trí nhớ bị suy giảm, mỏi mắt, cao huyết áp, xung huyết não, tắc nghẽn mạch máu, xơ mạch máu, ...
- Để cơ thể khoẻ mạnh, làm việc có năng suất luôn luôn cần đảm bảo đủ nhu cầu oxygen cho cơ thể. Tạo môi trường sống, làm việc, nghỉ ngơi thông thoáng và có nhiều cây xanh là biện pháp cung cấp oxygen tự nhiên hữu ích.
2.2. Tìm hiểu vai trò của oxygen đối với sự cháy và quá trình đốt cháy nhiên liệu
🔬 Thí nghiệm: Oxygen duy trì sự cháy
Đưa que đóm có tàn đỏ vào bình chứa khí oxygen. Quan sát hiện tượng và giải thích.
Khí oxygen không chỉ có vai trò với sự sống mà còn quan trọng trong sự cháy. Oxygen cần cho quá trình đốt cháy nhiên liệu như củi, than đá, dầu mỏ, khí thiên nhiên, ... để phục vụ cuộc sống. Ví dụ: Sử dụng củi, gas để đun nấu; đốt dầu để thắp sáng; ...
👨👩👧👦 Thảo luận
7. Tiến hành thí nghiệm như hình 9.4 và giải thích hiện tượng quan sát được.
- Hiện tượng: que đóm tàn đỏ khi cho vào bình oxygen thì bùng cháy mãnh liệt.
- Giải thích: Oxygen giúp duy trì sự cháy. Que đóm đang còn tàn đỏ khi tiếp xúc với oxygen sẽ khiến que đóm bùng cháy lên mãnh liệt.
👨👩👧👦 Thảo luận
8. Gia đình em sử dụng loại nhiên liệu nào để đun nấu hằng ngày? Nhiên liệu đó có cần sử dụng khí oxygen để đốt cháy không?
Nhiên liệu để đun nấu hằng ngày : Bếp than, bếp củi, bếp ga,... cần oxygen để đốt cháy
📝 Củng cố
Em hãy lấy ví dụ chứng tỏ oxygen duy trì sự sống và sự cháy.
- Duy trì sự sống: oxy được dùng trong các bệnh viện để làm chất giúp duy trì sự sống cho các bệnh nhân không thể tự chủ hô hấp, các thợ lặn sử dụng bình khí nén tích trữ oxygen để cung cấp oxygen giúp hô hấp dưới biển,...
- Duy trì sự cháy: dùng bếp củi, bếp than đun nấu hằng ngày khi lửa gần tàn thì cho thêm củi, thêm than rồi dùng ống thỏi thổi không khí để cung cấp oxy giúp cho lửa bùng cháy to trở lại.
✍️ Ghi nhớ
Oxygen duy trì sự sống và sự cháy.
📣 CHÚ Ý
Điều kiện để sự cháy xảy ra là chất chảy phải nóng đến nhiệt độ cháy, phải tiếp xúc và có đủ khí oxygen cho sự cháy. Do đó, muốn dập tắt sự cháy cần thực hiện một hoặc đồng thời cả hai biện pháp sau: (1) Hạ nhiệt độ của chất chảy xuống dưới nhiệt độ cháy; (2) Cách li chất chảy với khí oxygen.
♻️ Vận dụng
Một số hộ gia đình sử dụng bếp củi để đun nấu hằng ngày. Khi lửa sắp tàn, người ta thêm củi và thổi hoặc quạt vào bếp thì ngọn lửa cháy bùng lên. Em hãy giải thích cách làm đó.
Oxygen có vai trò duy trì sự cháy, nên việc thổi hoặc quạt vào bếp giúp cung cấp oxygen duy trì sự cháy, khiến ngọn lửa bùng lên trở lại.
BÀI TẬP
✍️ Bài tập
1. Cho biểu đồ về một số hoạt động tiêu thụ khí oxygen như hình dưới đây:
a) Lĩnh vực nào tiêu thụ nhiều oxygen nhất, lĩnh vực nào tiêu thụ ít oxygen nhất?
b) Hãy tìm hiểu và nêu vai trò của oxygen đối với lĩnh vực y khoa và hàn cắt kim loại.
a)
- Lĩnh vực tiêu thụ nhiều oxygen nhất: luyện thép.
- Lĩnh vực tiêu thụ ít oxygen nhất: thuốc nổ, nhiên liệu tên lửa và hàn cắt kim loại.
b)
- Đối với y khoa: oxygen cần thiết để duy trì sự sống, sự hô hấp. Nó có tác dụng chính đó là cấp cứu cho người bị ngạt, bị bệnh tim, các bệnh về hô hấp, rối loạn nhịp thở…
- Đối với hàn cắt kim loại: oxygen giúp duy trì sự cháy. trong hàn cắt kim loại, dùng nhiệt lượng phản ứng cháy của khí đốt trong oxygen, để nung chảy các sản phần kim loại được hàn và que hàn bổ sung để tạo thành mối hàn.Ví dụ: đèn xì oxigen - axetilen được dùng để hàn hoặc cắt các tấm kim loại.
✍️ Bài tập
2. Trong quá trình chữa cháy, nếu đám cháy xăng dầu nhỏ, người ta có thể sử dụng tấm chăn dày, lớn và trùm nhanh lên đám cháy mà không dùng nước để dập tắt đám cháy. Em hãy giải thích tại sao lại làm như vậy?
Đám cháy xăng dầu nhỏ, người ta có thể sử dụng tấm chăn dày, lớn và trùm nhanh lên đám cháy mà không dùng nước để dập tắt đám cháy vì:
- Nếu dùng nước đám cháy sẽ càng to và lan rộng: Nguyên nhân là vì xăng dầu nhẹ hơn nước, nên khi xăng dầu cháy nếu ta dập bằng nước thì nó sẽ lan tỏa nổi trên mặt nước khiến đám cháy còn lan rộng lớn và khó dập tắt hơn.
- Khi dùng chăn dày, lớn trùm nhanh lên đám cháy, giúp cách li ngọn lửa với oxi và dập tắt được đám cháy.
✍️ Bài tập
3. Khi nào chúng ta cần sử dụng các biện pháp hỗ trợ nhằm cung cấp nguồn oxygen cho hoạt động hô hấp?
Khi chúng ta thấy khó thở, hoặc dùng cho các bệnh nhân cấp cứu, mắc các bệnh về phổi, tim, suy hô hấp,...
✍️ Bài tập
4. Tại sao trong bể nuôi cá cảnh thường lắp một máy bơm nước nhỏ để bơm nước liên tục đồng thời trồng thêm một số cây thuỷ sinh?
- Tác dụng khi lắp máy bơm nước nhỏ trong bể cá:
+ Tạo các luồng khí oxygen và giúp tuần hoàn lượng nước để cung cấp cho hệ sinh thái của các sinh vật trong bể.
+ Môi trường bên trong được máy bơm nước cho bể xử lý cũng sạch hơn, hạn chế tối đa sự hình thành và sinh trưởng của rong rêu, tảo, những thứ kiềm hãm sự phát triển của hệ sinh thái.
- Tác dụng của việc trồng thêm một số cây thủy sinh:
+ Lọc các chất thải của cá, loại bỏ nitrat khỏi nước, cải thiện chất lượng nước và kìm hãm sự phát triển của rong tảo xấu.
+ Cải thiện khí oxygen trong bể.
+ Tạo nên môi trường tự nhiên, tạo nơi cư trú và sinh sản cho cá.
