MỤC TIÊU
- Dựa vào hình thái nhận biết được một số đại diện nguyên sinh vật trong tự nhiên (ví dụ: trùng roi, trùng giày, tảo lục đơn bào, tảo silic, ...). Nêu được sự đa dạng của nguyên sinh vật.
- Nêu được một số bệnh do nguyên sinh vật gây ra. Trình bày được các biện pháp phòng chống bệnh do nguyên sinh vật gây ra.
TÓM TẮT KIẾN THỨC
💡 Mở đầu
Ở Bài 21, em đã quan sát được sinh vật nào trong nước ao, hồ? Những sinh vật đó có đặc điểm gì? Chúng có vai trò gì trong tự nhiên và đời sống?
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
- Sinh vật đã quan sát được: trùng roi, trùng giày,…
- Những sinh vật đó làm thức ăn cho các sinh vật khác, là một mắt xích trong chuỗi thức ăn.
1. NGUYÊN SINH VẬT LÀ GÌ?
Tìm hiểu hình dạng và đặc điểm cấu tạo của nguyên sinh vật
👨👩👧👦 Thảo luận
1. Quan sát hình 27.1, em có nhận xét gì về hình dạng của nguyên sinh vật.
Nguyên sinh vật không có hình dạng cố định, chúng có nhiều kiểu hình dạng khác nhau như: hình cầu, hình giày, hình thoi,...
👨👩👧👦 Thảo luận
2. Dựa trên hình dạng của các nguyên sinh vật trong hình 27.1, em hãy xác định tên của các sinh vật quan sát được trong nước ao, hồ ở Bài 21.
Trùng roi, trùng giày, tảo.
👨👩👧👦 Thảo luận
3. Nguyên sinh vật thường sống ở những môi trường nào? Lấy ví dụ.
Đa số nguyên sinh vật sống trong môi trường nước: trùng giày, trùng biến hình, tảo lục, tảo silic; một số loài sống kí sinh trên sinh vật khác như trùng roi.
👨👩👧👦 Thảo luận
4. Nêu đặc điểm cấu tạo nguyên sinh vật bằng cách gọi tên các thành phần cấu tạo được đánh số từ (1) đến (4) trong hình 27.2. Từ đó, nhận xét về tổ chức cơ thể (đơn bào/ đa bào) của nguyên sinh vật.
- (1) Màng tế bào, (2) Chất tế bào, (3) Nhân, (4) Lục lạp.
- Đa số nguyên sinh vật có cấu tạo cơ thể đơn bào.
📝 Củng cố
Quan sát cấu tạo của một số đại diện nguyên sinh vật trong hình 27.2, em hãy cho biết những nguyên sinh vật nào có khả năng quang hợp? Giải thích.
Tảo lục có khả năng tự tổng hợp chất hữu cơ vì tế bào chứa lục lạp.
📖 Mở rộng
Nấm nhầy - Physarum polycephalumĐây là sinh vật đơn bào, thuộc nhóm nguyên sinh vật, nó trông giống như nấm nhưng lại hoạt động như động vật. Loài sinh vật này giống như một đống dây nhớp nháp màu vàng, khả năng phát triển kích thước lên tới vài mét vuông. Nấm nhầy được tìm thấy khắp thế giới, chúng thường ở phần mặt dưới của lá và khúc gỗ. (Theo LiveScience, CNN)
✍️ Ghi nhớ
• Nguyên sinh vật là nhóm sinh vật có cấu tạo tế bào nhân thực, kích thước hiển vi. Đa số cơ thể chỉ gồm một tế bào nhưng đảm nhận được đầy đủ các chức năng của một cơ thể sống. Một số nguyên sinh vật có khả năng quang hợp như tảo lục, trùng roi, ...
• Nguyên sinh vật đa dạng về hình dạng (hình cầu, hình thoi, hình giày, ...), một số có hình dạng không ổn định (trùng biến hình).
2. BỆNH DO NGUYÊN SINH VẬT GÂY NÊN
2.1. Tìm hiểu về một số bệnh do nguyên sinh vật gây nên
➲ Bệnh sốt rét
Do trùng sốt rét gây nên. Khi muỗi đốt cơ thể người bệnh, trùng sốt rét theo máu vào cơ thể muỗi và truyền sang người lành qua tuyến nước bọt của muỗi. Người bị bệnh sốt rét thường có biểu hiện sốt cao, rét run, mệt mỏi, nôn mửa, ...
➲ Bệnh kiết lị
Do trùng kiết lị gây nên. Bào xác của trùng kiết lị theo phân người bệnh ra ngoài, trong điều kiện tự nhiên chúng có thể tồn tại được 9 tháng. Khi gặp điều kiện thích hợp chúng bám vào cơ thể ruồi, nhặng, thông qua thức ăn lan truyền bệnh cho nhiều người. Người bị bệnh kiết lị thường có những biểu hiện đau bụng, tiêu chảy, phân có lẫn máu, có thể sốt.
📖 Mở rộng
Amip ăn não – Naegleria fowleri là loài kí sinh trên người, chúng xâm nhập vào mũi đi lên não và gây các tổn thương nghiêm trọng ở não người. Khi bị nhiễm amip ăn não, thường xuất hiện triệu chứng mất cảm giác mùi vị, sốt, nhức đầu, buồn nôn, buồn ngủ, ảo giác, ... Hầu hết những người bị nhiễm amip ăn não thường tử vong trong vòng một tuần sau khi nhiễm.
👨👩👧👦 Thảo luận
5. Quan sát hình 27.3, 27.4 và hoàn thành bảng theo mẫu sau:
Tên bệnh
Nguyên nhân
Biểu hiện
?
?
?
?
?
?
|
Tên bệnh |
Nguyên nhân |
Biểu hiện |
|
Bênh sốt rét |
Trùng sốt rét |
Sốt cao, rét run,
mệt mỏi, nôn mửa. |
|
Bệnh kiết lị |
Trùng kiết lị |
Đau bụng, tiêu chảy,
phân có lẫn máu, có thể sốt. |
2.2. Tìm hiểu một số biện pháp phòng chống bệnh do nguyên sinh vật gây nên
📣 CHÚ Ý
Kí sinh trùng là những sinh vật sống nhờ vào sinh vật đang sống khác, chúng sử dụng chất dinh dưỡng của sinh vật bị kí sinh (hay còn gọi là vật chủ) để duy trì sự sống. Con người, động vật và thực vật là những vật chủ.
📖 Mở rộng
Ngoài những tác hại, trong tự nhiên, nguyên sinh vật cũng đóng vai trò là thức ăn của nhiều sinh vật dưới nước.
👨👩👧👦 Thảo luận
6. Quan sát hình 27.5, kết hợp với thông tin thực tế, em hãy nêu một số biện pháp phòng chống bệnh do nguyên sinh vật gây ra.
Ngủ màn; chỉ sử dụng thực phẩm đảm bảo an toàn vệ sinh; diệt ruồi, muỗi, côn trùng, bọ gậy; vệ sinh cá nhân sạch sẽ; vệ sinh môi trường sống và nơi công cộng; tuyên truyền trong cộng đồng ý thức vệ sinh môi trường;...
📝 Củng cố
Diệt ruồi, muỗi có phải là biện pháp duy nhất phòng chống bệnh sốt rét không? Vì sao?
Ngoài diệt muỗi, khi ngủ phải mắc màn, giữ gìn môi trường sống sạch sẽ,...
♻️ Vận dụng
Tại sao chúng ta cần nấu chín thức ăn, đun sôi nước uống, rửa sạch các loại thực phẩm trước khi sử dụng?
Nấu chín thức ăn, đun sôi nước uống, rửa sạch các loại thực phẩm trước khi sử dụng nhằm tiêu diệt các loại nguyên sinh vật và vi khuẩn gây bệnh.
✍️ Ghi nhớ
- Nguyên sinh vật là nguyên nhân gây ra một số bệnh ở người và động vật.
- Một số biện pháp phòng chống các bệnh do nguyên sinh vật gây nên:
+ Tiêu diệt côn trùng trung gian gây bệnh: muỗi, bọ gậy, ...
+ Vệ sinh an toàn thực phẩm: ăn chín, uống sôi; rửa tay sạch sẽ trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh; bảo quản thức ăn đúng cách.
+ Vệ sinh môi trường xung quanh sạch sẽ, tuyên truyền nâng cao ý thức cộng đồng về bảo vệ môi trường và an toàn thực phẩm.
BÀI TẬP
✍️ Bài tập
1. Sinh vật nào sau đây không thuộc nhóm nguyên sinh vật?
A. Trùng roi.
C. Thực khuẩn thể.
B. Trùng kiết lị.
D. Tảo lục đơn bào.
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
Đáp án C.
✍️ Bài tập
2. Hãy sử dụng các từ gợi ý: sinh vật, đơn bào, đa bào, tự dưỡng, dị dưỡng, nhân thực, nguyên sinh, tế bào, phân bố để hoàn thành đoạn thông tin sau:
Nguyên sinh vật có cơ thể cấu tạo chỉ gồm một ...(1)... Chúng xuất hiện sớm nhất trên hành tinh của chúng ta. Nguyên sinh vật ...(2)... ở khắp nơi: trong đất, trong nước, trong không khí và đặc biệt là trên cơ thể ...(3)... khác.
Trùng giày thuộc giới ...(4)... là những sinh vật ...(5)..., đơn bào, sống ...(6)... Tảo thuộc giới Nguyên sinh là những sinh vật nhân thực ...(7) ... hoặc ...(8)... sống ...(9)...
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
(1) tế bào, (2) phân bố, (3) sinh vật,
(4) Nguyên sinh, (5) nhân thực, (6) dị dưỡng,
(7) đơn bào, (8) đa bào, (9) tự dưỡng.
✍️ Bài tập
3. Vẽ sơ đồ thể hiện con đường truyền bệnh kiết lị và biện pháp phòng chống.
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
- Sơ đồ: Trùng kiết lị → thức ăn → cơ quan tiêu hoá ở cơ thể người và gây bệnh.
- Cách phòng chống bệnh kiết lị:
+ Rửa sạch tay thường xuyên và đúng cách.
+ Ăn chín, uống sôi, bảo quản thực phẩm đúng vệ sinh.
• Hạn chế ăn uống ngoài lề đường, thức ăn không rõ nguồn gốc.
• Ưu tiên ăn thực phẩm chế biến tại nhà, được làm sạch và chế biến đúng cách.
• Bảo quản thực phẩm và rã đông đúng cách.
• Vệ sinh khu vực chế biến, khu vực ăn uống và nơi bảo quản thực phẩm thường xuyên.
+ Cách ly với người đang nhiễm trùng kiết lị.
+ Vệ sinh khử khuẩn nhà cửa thường xuyên,...
