I. ĐA DẠNG VỀ THÀNH PHẦN LOÀI VÀ MÔI TRƯỜNG SỐNG:
Trên thế giới có khoảng 25 415 loài cá. Ở Việt Nam đã phát hiện 2 753 loài, trong hai lớp chính : Lớp Cá sụn và lớp Cá xương.
- Lớp Cá sụn mới chỉ được phát hiện khoảng 850 loài, gồm những loài cá sống ở nước mặn và nước lợ, có bộ xương bằng chất sụn, có khe mang trần, da nhám, miệng nằm ở mặt bụng. Đại diện là cá nhám (ăn nổi, sống ở tầng nước mặt), cá đuối kiếm ăn ở tầng đáy.
- Lớp Cá xương gồm đa số những loài cá hiện nay sống ở biển, nước lợ và nước ngọt. Chúng có bộ xương bằng chất xương và có những đặc điểm tương tự như cá chép. Đại diện: cá vền, cá chép.
Những loài cá sống trong những môi trường và những điều kiện sống khác nhau thì có cấu tạo và tập tính sinh học khác nhau.
| STT | Đặc điểm môi trường | Loài điển hình | Hình dáng thân | Đặc điểm khúc đuôi | Đặc điểm vây chẵn | Khả năng di chuyển (bơi) |
| 1 | Tầng mặt, thường thiếu nơi ẩn náu | Cá nhám | Thon dài | Khỏe | Bình thường | Nhanh |
| 2 | Tầng giữa và tầng đáy | Cá vền, cá chép | Tương đối ngắn | Yếu | Bình thường | Bình thường |
| 3 | Trong các hang hốc | Lươn | Rất dài | Rất yếu | Không có | Rất chậm |
| 4 | Trên mặt đáy biển | Cá bơn, cá đuối | Dẹt, mỏng | Rất yếu | To hoặc nhỏ | Chậm |
II. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA CÁ:
| Đặc điểm môi trường sống | Sống hoàn toàn ở nước | |
| Cơ quan di chuyển | Vây bơi | |
| Cơ quan hô hấp | Mang | |
| Hệ tuần hoàn | Tim (số ngăn) | 2 ngăn |
| Máu trong tim | Đỏ thẫm | |
| Máu nuôi cơ thể | Đỏ tươi | |
| Số vòng tuần hoàn | 1 vòng kín | |
| Đặc điểm sinh sản | Đẻ trứng, thụ tinh ngoài | |
| Nhiệt độ cơ thể | Động vật biến nhiệt | |
Cá là những Động vật có xương sống thích nghi với đời sống hoàn toàn ở nước, bơi bằng vây, hô hấp bằng mang, cá có một vòng tuần hoàn, tim hai ngăn chứa máu đỏ thẫm, máu đi nuôi cơ thể là máu đỏ tươi, thụ tinh ngoài và là động vật biến nhiệt.
III. VAI TRÒ CỦA CÁ:
1. Vai trò của cá:
- Cung cấp thực phẩm cho con người:
+ Cá là nguồn thực phẩm thiên nhiên giàu đạm, nhiều vitamin, dễ tiêu hóa vì có hàm lượng mỡ thấp
+ Dầu gan cá nhám, cá thu có nhiều vitamin A và D.
- Cá là thức ăn cho rất nhiều động vật khác lớn hơn.
- Làm nguồn dược liệu để chữa bệnh: Chất tiết từ buồng trứng và nội quan cá nóc được dùng để chế thuốc chữa bệnh thần kinh, sưng khớp và uốn ván.
- Làm nguyên liệu cho ngành công nghiệp: Da cá nhám dùng đóng giày, làm cặp…
- Diệt muỗi, sâu bọ có hại cho lúa và làm cảnh: Cá ăn bọ gậy của muỗi truyền bệnh và ăn sâu bọ hại lúa.
- Một số ít loài cá gây ngộ độc cho con người: Nếu ăn phải cá nóc có thể bị ngộ độc chết người.
2. Bảo vệ nguồn lợi cá:
- Để bảo vệ và phát triển nguồn lợi cá cần:
+ Tận dụng các vực nước tự nhiên để nuôi cá, cải tạo các vực nước (bón phân đúng kĩ thuật, trồng cây thủy sinh).
+ Nghiên cứu thuần hóa những loài cá mới có giá trị kinh tế.
+ Ngăn cấm đánh bắt cá còn nhỏ, cá bố mẹ trong mùa sinh sản, cấm đánh cá bằng mìn, bằng chất độc, bằng lưới có mắt lưới bé, chống gây ô nhiễm vực nước…
