MỤC TIÊU
- Lấy được ví dụ chứng tỏ giác quan của chúng ta có thể cảm nhận sai về kích thước các vật.
- Nêu được cách đo, đơn vị đo và dụng cụ thường dùng để đo chiều dài của một vật.
- Xác định được tầm quan trọng của việc ước lượng chiều dài trước khi đo; ước lượng được chiều dài của vật trong một số trường hợp đơn giản.
- Chỉ ra được một số thao tác sai khi đo chiều dài bằng thước và nêu được cách khắc phục thao tác sai đó.
- Đo được chiều dài của một vật bằng thước.
TÓM TẮT KIẾN THỨC
💡 Mở đầu
Vì sao khi đo chiều dài của sân trường người ta thường dùng thước cuộn hoặc thước dây, còn trong quá trình học tập các em lại thường sử dụng thước kẻ để đo?
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
- Vì độ dài của sân trường tương đối lớn, khoảng vài chục mét nên dùng thước cuộn hoặc thước dây có GHĐ lớn để đo chiều dài sân trường với số lần đo ít nhất.
- Còn trong quá trình học tập lại thường sử dụng thước kẻ để đo vì:
+ Thước kẻ có GHĐ và ĐCNN nhỏ nên việc đo và kết quả đo sẽ dễ dàng và chính xác hơn.
+ Thước kẻ có GHĐ nhỏ nên khi sử dụng thước sẽ dễ dàng hơn.
1. ĐƠN VỊ VÀ DỤNG CỤ ĐO CHIỀU DÀI
1.1. Cảm nhận và ước lượng chiều dài của vật
👨👩👧👦 Thảo luận
1. Cảm nhận của em về chiều dài đoạn thẳng AB so với chiều dài đoạn thẳng CD trong hình 4.1 như thế nào?
Cảm nhận của em là chiều dài đoạn thẳng AB nhỏ hơn chiều dài đoạn thẳng CD.
👨👩👧👦 Thảo luận
2. Hãy ước lượng chiều dài hai đoạn thẳng đó. Muốn biết kết quả ước lượng có chính xác không ta phải làm như thế nào?
- Chiều dài đoạn thẳng CD khoảng 2,5 cm.
- Chiều dài đoạn thẳng AB khoảng 2,0 cm.
- Muốn biết kết quả ước lượng có chính xác không, ta phải sử dụng thước để đo 2 đoạn thẳng.
1.2. Tìm hiểu về đơn vị đo chiều dài
Đơn vị đo chiều dài trong hệ thống đo lường chính thức của nước ta hiện nay là mét (metre), kí hiệu là m.
1.3. Tìm hiểu về dụng cụ đo chiều dài
Để đo chiều dài một vật, người ta có thể dùng thước. Trên một số loại thước thông thường có ghi GHĐ và ĐCNN.
- GHĐ của thước là chiều dài lớn nhất ghi trên thước.
- ĐCNN của thước là chiều dài giữa hai vạch chia liên tiếp trên thước.
📖 Mở rộng
- Một số đơn vị đo chiều dài khác:
• 1 inch (in) = 0,0254 m
• 1 foot (ft) = 0,3048 m
- Đơn vị thiên văn (AU): 1 AU = 150 triệu km
- Năm ánh sáng (ly): 1 ly = 946 073 triệu tỉ m
- Để đo kích thước của các vật rất nhỏ người ta thường dùng:
• Micrômét (µm): 1 μm = 0,000 001 m
• Nanômét (nm): 1 nm = 0,000 000 001 m
• Angstrom (Å): 1 Å = 0,000 000 0001 m
👨👩👧👦 Thảo luận
3. Kể tên những loại thước đo chiều dài mà em biết. Tại sao người ta lại sản xuất ra nhiều loại thước khác nhau như vậy?
- Những loại thước đo độ dài mà em biết là: thước dây, thước thẳng, thước cuộn, thước kẻ, thước kẹp,...
- Người ta sản xuất ra nhiều loại thước khác nhau như vậy để có thể chọn thước phù hợp với hình dạng, kích thước của vật cần đo. Ví dụ:
+ Sử dụng thước dây để đo theo hình dạng của vật: đo vòng miệng ngoài cốc, đo cơ thể người, …
+ Sử dụng thước cuộn để đo những độ dài lớn như: chiều cao người, chiều dai lớp học…
+ Sử dụng thước thẳng để đo những độ dài nhỏ, được dùng trong học tập…
📝 Củng cố
Hãy cho biết GHĐ và ĐCNN của thước ở hình 4.2a và thước kẻ mà em đang sử dụng.
Thước ở hình 4.2a có GHĐ là 20cm, ĐCNN là 1mm.
2. THỰC HÀNH ĐO CHIỀU DÀI
2.1. Lựa chọn thước đo phù hợp
- Để đo chiều dài của một vật được thuận tiện và cho kết quả chính xác ta cần ước lượng chiều dài của vật, từ đó lựa chọn thước đo có GHĐ và ĐCNN phù hợp.
- Để ước lượng chiều dài của một vật, ta có thể dựa vào chiều dài của một vật đã biết.
- Ví dụ, ước lượng chiều dài của ngôi nhà bằng cách đếm những viên gạch lát sàn và dựa vào kích thước của nó.
👨👩👧👦 Thảo luận
4. Quan sát hình 4.3 và cho biết cách đo chiều dài trong trường hợp nào nhanh và cho kết quả chính xác hơn?
Cách thực hiện phép đo ở hình a) là nhanh và cho kết quả chính xác hơn so với cách đo ở hình b) vì ở hình b) giới hạn đo của thước nhỏ hơn chiều dài của bàn.
2.2. Tìm hiểu các thao tác đúng khi đo chiều dài
👨👩👧👦 Thảo luận
5. Quan sát hình 4.4 và cho biết cách đặt thước để đo chiều dài bút chì như thế nào là đúng?
- Cách đặt thước để đo chiều dài bút chì:
+ Đặt thước đo dọc theo chiều dài bút.
+ Vạch số 0 của thước ngang với một đầu của bút.
⟹ Cách đặt thước để đo chiều dài bút chì như hình c là đúng.
👨👩👧👦 Thảo luận
6. Quan sát hình 4.5 và cho biết cách đặt mắt để đọc chiều dài bút chì như thế nào là đúng?
- Cách đặt mắt để đo chiều dài bút chì:
+ Đặt mắt nhìn theo hướng vuông góc với cạnh thước.
+ Đọc giá trị chiều dài của bút theo vạch chia trên thước gần nhất với đầu kia của bút.
⟹ Cách đặt mắt để đo chiều dài bút chì như hình c là đúng.
👨👩👧👦 Thảo luận
7. Quan sát hình 4.6 và cho biết kết quả đo chiều dài bút chì tương ứng ở các hình là bao nhiêu xentimét?
- Cách đọc kết quả đo: đọc giá trị chiều dài của bút theo vạch chia trên thước gần nhất với đầu kia của bút.
- Kết quả đo chiều dài bút chì ở hình a: 6,8 cm.
- Kết quả đo chiều dài bút chì ở hình b: 7,0 cm.
2.3. Đo chiều dài bằng thước
➲ Dụng cụ:
- Các loại thước;
- Bàn học;
- Quyển sách Khoa học tự nhiên 6.
➲ Tiến hành đo:
- Ước lượng chiều dài bàn học, chiều dài của quyển sách Khoa học tự nhiên 6;
- Lựa chọn thước đo phù hợp;
- Đặt thước đo dọc theo chiều dài vật, vạch số 0 của thước ngang với một đầu của bàn học, quyển sách;
- Đặt mắt vuông góc với thước, đọc giá trị chiều dài của bàn học, quyển sách theo giá trị của vạch chia trên thước gần nhất với đầu kia của bàn học, quyển sách;
- Ghi kết quả đo được theo mẫu bảng 4.2.
👨👩👧👦 Thảo luận
8. Hãy đo chiều dài của bàn học và chiều dài của quyển sách Khoa học tự nhiên 6 của em. Sau đó hoàn thành theo mẫu bảng 4.2.
- Dùng thuớc dây, thước cuộn để đo chiều dài của bàn học.
- Dùng thước kẻ để đo chiều dài quyển sách Khoa học tự nhiên 6.
|
Vật cần đo |
Chiều dài
ước lượng (cm) |
Chọn dụng
cụ đo chiều dài |
Kết quả đo
(cm) |
|||||
|
Tên dụng cụ
đo |
GHĐ |
ĐCNN |
Lần 1: |
Lần 2: |
Lần 3: |
\[l = \frac{{{l_1} + {l_2} + {l_3}}}{3}\] |
||
|
Bàn học |
100 |
Thước dây |
2 m |
1 mm |
100 |
99 |
100 |
\[l = \frac{{100 + 99 + 100}}{3} = 99,67\] |
|
Quyển sách |
28 |
Thước kẻ |
30 cm |
1 mm |
26,5 |
26,6 |
26,4 |
\[l = \frac{{26,5 + 26,6 + 26,4}}{3} = 26,5\] |
📝 Củng cố
Hãy đo chiều dài đoạn thẳng AB và CD trong hình 4.1. Từ kết quả đo được em rút ra nhận xét gì?
- Thực hiện phép đo và đo được chiều dài đoạn thẳng AB và CD là bằng nhau và bằng 2,2 cm. Từ đó cho thấy rằng cảm nhận bằng giác quan của ta về kích thước các vật có thể sai.
📝 Củng cố
Lấy ví dụ chứng tỏ giác quan của chúng ta có thể cảm nhận sai về kích thước các vật.
Khi quan sát các cột đèn đường tại một vị trí nào đó trên đường ta thấy chiều cao của các cột đèn đường khác nhau, cột gần nhất cao nhất, cột xa nhất ngắn nhất. Trong thực tế, chiều cao của các cột đèn đường là như nhau. Như vậy khi cảm nhận kích thước của một vật bằng giác quan thì có thể cảm nhận sai.
♻️ Vận dụng
Hãy mô tả cách đo và tiến hành đo chiều cao của hai bạn trong lớp em.
Đo lần lượt chiều cao của từng bạn theo các bước sau:
+ Bạn cần đứng thẳng.
+ Ước lượng chiều cao của bạn.
+ Chọn thước đo phù hợp (thước dây hoặc thước cuộn).
+ Đặt thước đo đúng cách: đặt đầu số 0 sát mặt đất, căng dây thẳng theo phương vuông góc với đất.
+ Đặt mắt đúng cách.
+ Đọc và ghi kết quả đo vào bảng.
|
Học sinh cần
đo chiều cao |
Chiều cao
ước lượng (cm) |
Chọn dụng
cụ đo chiều cao |
Kết quả đo
(cm) |
|||||
|
Tên dụng cụ
đo |
GHĐ |
ĐCNN |
Lần 1: |
Lần 2: |
Lần 3: |
\[l = \frac{{{l_1} + {l_2} + {l_3}}}{3}\] |
||
|
Bạn 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Bạn 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
✍️ Ghi nhớ
Khi đo chiều dài của một vật bằng thước, ta cần thực hiện các bước sau:
• Bước 1: Ước lượng chiều dài của vật cần đo.
• Bước 2: Chọn thước đo có GHĐ và ĐCNN phù hợp.
• Bước 3: Đặt thước đo đúng cách.
• Bước 4: Đặt mắt vuông góc với thước, đọc giá trị chiều dài của vật cần đo theo giá trị của vạch chia gần nhất với đầu kia của vật.
• Bước 5: Ghi kết quả đo theo đơn vị ĐCNN cho mỗi lần đo.
BÀI TẬP
✍️ Bài tập
1. Lấy ví dụ về một loại thước đo chiều dài mà em biết và đọc GHĐ, ĐCNN của thước đó.
Thước kẻ em đang sử dụng có GHĐ là 10 cm và ĐCNN là 1mm.
✍️ Bài tập
2. Một thước thẳng có 101 vạch chia thành 100 khoảng đều nhau, vạch đầu tiên ghi số 0, vạch cuối cùng ghi số 100 kèm theo đơn vị cm. Thông tin đúng của thước là
A. GHĐ và ĐCNN là 100 cm và 1 cm.
C. GHĐ và ĐCNN là 100 cm và 1 mm.
B. GHĐ và ĐCNN là 101 cm và 1 cm.
D. GHĐ và ĐCNN là 101 cm và 1 mm.
Chọn đáp án A vì:
- Vạch cuối cùng ghi số 100 kèm theo đơn vị cm , tức là GHĐ của thước là 100 cm.
- Thước có 100 khoảng đều nhau và có GHĐ là 100 cm, tức mỗi khoảng bằng 1 cm.
⟹ ĐCNN của thước là 1 cm.
Vậy GHĐ và ĐCNN của thước là 100 cm và 1 cm.
✍️ Bài tập
3. Hãy ước lượng chiều dài lớp học, lựa chọn thước đo phù hợp để đo chiều dài lớp học rồi so sánh kết quả đo được với chiều dài ước lượng ban đầu của em.
- Học sinh ước lượng chiều dài lớp học, chọn thước đo phù hơp (thước cuộn, thước dây…). Sau đó dùng thước đo chiều dài lớp học rồi so sánh với chiều dài đã ước lượng ban đầu.
- Ví dụ:
+ Em ước lượng chiều dài lớp học là 350 cm.
+ Em dùng thước cuộn đo được chiều dài lớp học là 380 cm.
✍️ Bài tập
4. Hãy tìm cách đơn giản có thể đo gần đúng chiều dài quãng đường từ cổng trường vào lớp học của em.
Cách đơn giản có thể đo gần đúng chiều dài quãng đường từ cổng trường vào lớp học của em là:
- Bước 1: Em đo chiều dài của một bước chân.
- Bước 2: Em đếm số bước chân em đi từ cổng trường vào lớp học. Chú ý các bước chân phải xếp sát nhau, bước theo hàng dọc và thẳng.
- Bước 3: Lấy số bước chân đi được từ cổng trường vào lớp học nhân với độ dài mỗi bước chân, chính là chiều dài quãng đường từ cổng trường vào lớp học.
- Bước 4: Em đo lại nhiều lần để cho kết quả chính xác hơn.
❖ Độ dài quãng đường từ cổng trường đến lớp học bằng trung bình cộng của các lần đo.
