TÓM TẮT LÝ THUYẾT
I. Khái niệm tốc độ
Tốc độ có thể cho chúng ta biết ta biết một vật chuyển động nhanh hay chậm. Khoảng thời gian xác định có thể là 1 giây, 1 phút, 1 giờ,…
Nếu biết quãng đường vật đi và thời gian vật đi hết quãng đường đó thì tốc độ được tính bằng: Tốc độ = Quãng đường / Thời gian
Kí hiệu quãng đường vật đi là s, thời gian vật đi hết quãng đường đó là t, tốc độ của vật được tính là:
II. Đơn vị đo tốc độ
Nếu đơn vị đo quãng đường là mét, đơn vị đo thời gian là giây thì đơn vị đo tốc độ là mét/giây, kí hiệu là m/s.
Có rất nhiều đơn vị đo khác nhau của tốc độ, tùy từng trường hợp mà chúng ta chọn đơn vị đo thích hợp. Một số đơn vị đo khác:
s | km | km | m |
t | h | phút | phút |
v | km/h | km/phút | m/phút |
III. Cách đo tốc độ bằng dụng cụ thực hành ở nhà trường
Cách đo tốc độ bằng đồng hồ bấm giây
- Có thể dùng đồng hồ bấm giây để đo khoảng thời gian vật đi trên quãng đường AB. Bấm đồng hồ đo khi vật ở A và bấm dừng đồng hồ đo khi vật ở B. Đồng hồ bấm giây sẽ cho biết khoảng thời gian vật đi từ A đến B.
- Đo quãng đường từ A đến B bằng dụng cụ đo chiều dài. Lấy chiều dài quãng đường AB chia cho khoảng thời gian đo bởi đồng hồ bấm giây. Kết quả thu được chính là tốc độ của vật.
Cách đo tốc độ bằng đồng hồ đo thời gian hiện số và cổng quang điện
- Cố định cổng quang điện 1 ở vị trí A và cổng quang điện 2 ở vị trí B. Khoảng cách giữa A và B được đọc ở thước đo gắn với giá đỡ. Thời gian xe đi từ A đến B được đọc ở đồng hồ đo thời gian hiện số. Tốc độ của xe được tính bằng tỉ số khoảng cách giữa hai cổng quang điện và thời gian xe đi từ A đến B.
IV. Cách đo tốc độ bằng thiết bị “Bắn tốc độ”
- Để kiểm tra tốc độ của các phương tiện giao thông đường bộ, người ta dùng thiết bị “bắn tốc độ”. Thiết bị này đo tốc độ của xe đang chuyển động như sau:
+ Súng phát tia sáng tới xe, bộ phận xử lí tín hiệu súng xác định thời gian từ lúc phát tia sáng tới lúc nhận lại tia phản xạ từ xe về súng. Lấy khoảng thời gian đó nhân với tốc độ ánh sáng rồi chia cho 2 để tính ra khoảng cách từ xe tới súng
+ Súng tiếp tục phát tia sáng lần thứ hai, tia sáng tới xe và trở lại bộ phận thu giống như lần trước. Khoảng cách giữa xe và súng được tính tương tự như trên
+ Hiệu khoảng cách từ xe tới súng giữa hai lần bắn chính là quãng đường xe đi giữa hai lần bắn
+ Bộ phận xử lí của súng tính ra tốc độ của xe bằng cách chia quãng đường này cho khoảng thời gian giữa hai lần bắn (được lập trình sẵn trong súng)
CÂU HỎI SÁCH GIÁO KHOA
Mở đầu
Trả lời câu hỏi trang 47 SGK KHTN 7
Trong một buổi tập luyện, vận động viên A bơi được quãng đường 48 mét trong 32 giây, vận động viên B bơi được quãng đường 46,5 mét trong 30 giây.
Trong hai vận động viên này, vận động viên nào bơi nhanh hơn?
Lời giải:
Để biết vận động viên nào bơi nhanh hơn thì chúng ta cần so sánh tốc độ chuyển động:
Áp dụng công thức:
Tốc độ của vận động viên A:
Tốc độ của vận động viên B:
Ta thấy: vB > vA nên vận động viên B bơi nhanh hơn vận động viên A.
I. Khái niệm tốc độ
Trả lời câu hỏi trang 47 SGK KHTN 7
Câu 1: Từ kinh nghiệm thực tế, thảo luận về việc làm thế nào để biết vật chuyển động nhanh hay chậm.
Lời giải:
Để biết vật chuyển động nhanh hay chậm ta căn cứ vào tốc độ chủa chuyển động
Câu 2: Bảng dưới đây cho biết quãng đường và thời gian đi hết quãng đường đó của bốn xe A, B, C và D. Hãy cho biết xe nào đi nhanh nhất? Xe nào đi chậm nhất?
| Xe | Quãng đường (km) | Thời gian (min) |
| A | 80 | 50 |
| B | 72 | 50 |
| C | 80 | 40 |
| D | 99 | 45 |
Lời giải:
II. Đơn vị đo tốc độ
Trả lời câu hỏi trang 48 SGK KHTN 7
Câu 1: Hãy kể tên các đơn vị đo tốc độ mà em biết.
Lời giải:
Một số đơn vị đo tốc độ: km/h; m/s; m/min; km/min; ….
Câu 2. Một ô tô đi được bao xa trong thời gian 0,75h với tốc độ 88km/h?
Lời giải:
Quãng đường ô tô đi được là:
S = v.t = 88.0,75 = 66 (km)
Câu 3: Bảng dưới đây cho biết thời gian đi 1000m của một số vật chuyển động. Tính tốc độ của các chuyển động đó.
| Vật chuyển động | Thời gian (s) |
| Xe đua | 10 |
| Máy bay chở khách | 4 |
| Tên lửa bay vào vũ trụ | 0,1 |
Lời giải:
III. Cách đo tốc độ bằng dụng cụ thực hành ở nhà trường
Trả lời câu hỏi trang 48 SGK KHTN 7
Có những cách nào để đo tốc độ của một vật trong phòng thí nghiệm?
Lời giải:
Các cách đo tốc độ trong phòng thí nghiệm.
- Cách 1:
+ Dùng đồng hồ bấm giây để xác định thời gian vật chuyển động từ điểm A đến điểm B.
+ Dùng thước dây hoặc thước mét đo khoảng cách độ dài AB.
+ Áp dụng công thức v=s/t để xác định tốc độ chuyển động của vật.
- Cách 2:
+ Dùng cổng quang điện, khi vật chuyển động qua cổng quang điện A thì đồng hồ bắt đầu chạy, sau đó vật qua cổng quang điện B thì đồng hồ xác định được thời gian vật chuyển động từ A đến B.
+ Khoảng cách giữa A và B được đọc ở thước đo gắn với giá đỡ.
+ Từ đó, áp dụng công thức v=s/t để xác định tốc độ chuyển động của vật.
Trả lời câu hỏi trang 49 SGK KHTN 7
Câu 1: Hai người cùng đo thời gian của một chuyển động bằng đồng hồ đếm giây nhưng lại cho kết quả lệch nhau. Hãy giải thích điều này là như thế nào. Từ đó thảo luận về ưu điểm và hạn chế của phương pháp đo tốc độ dùng đồng hồ đếm giây.
Lời giải:
- Đó có thể là vì động tác bấm đồng hồ của hai người không cùng 1 thời điểm, nhanh hoặc chậm hơn so với lúc xuất phát và lúc về đích ( có thể là lệch 1 giây thôi nhưng cũng sẽ cho kết quả lệch nhau ). Hoặc là do pin của đồng hồ ( Nếu đồng hồ có pin yếu thì sẽ ảnh hưởng đến hoạt động của chiếc đồng hồ, sẽ dẫn đến cho kết quả sai lệch )
- Ưu điểm và hạn chế của phương pháp đo tốc độ dùng đồng hồ đếm giây:
+ Ưu điểm : Nhỏ gọn, dễ sử dụng, dễ xem, độ chính xác khá cao
+ Nhược điểm : Sau một thời gian sử dụng thì phải thay pin và chỉnh lại đồng hồ đo. việc sửa chữa hơi phức tạp
Câu 2: Đánh giá ưu điểm của phương pháp đo tốc độ bằng đồng hồ đo thời gian hiện số so với đo bằng đồng hồ bấm giây.
Lời giải:
Khi dùng đồng hồ đo thời gian hiện số, thời điểm đồng hồ bắt đầu tính chuyển động và kết thúc chuyển động là trùng khớp với thời điểm chuyển động của xe. Vì vậy, kết quả đo thời gian không có sai số.
