MỤC TIÊU
• Nêu được thang pH, sử dụng pH để đánh giá độ acid – base của dung dịch.
• Tiến hành được một số thí nghiệm đo pH (bằng giấy chỉ thị) một số loại thực phẩm (đồ uống, hoa quả,...).
• Liên hệ được pH trong dạ dày, trong máu, trong nước mưa, đất.
TÓM TẮT KIẾN THỨC
💡 Mở đầu
pH là một trong những tiêu chí quan trọng để xác định chất lượng của nước sinh hoạt, lựa chọn đất cho cây trồng. Khi kiểm tra sức khoẻ, người ta cũng thường xem xét đến pH của máu và nước tiểu. Vậy chỉ số pH có ý nghĩa như thế nào? Để hiểu điều đó cần tìm hiểu về thang pH.
🌟 Phương pháp giải:
Dựa vào thông tin trong bài để trả lời câu hỏi.
🌟 Lời giải chi tiết:
pH có ý nghĩa to lớn trong thực tiễn. Nhiều quá trình hoá học trong tự nhiên, trong sản xuất và trong cơ thể sống diễn ra trong điều kiện pH ổn định, một sự thay đổi đáng kể về pH có thể dẫn tới những ảnh hưởng không mong muốn tới các quá trình này. Do đó cần phải quan tâm đến pH của môi trường nước, môi trường đất để có biện pháp can thiệp kịp thời nhằm duy trì được pH tối ưu đối với đời sống của người, động vật, thực vật.
I. THANG pH
- Nước ép từ các loại quả chanh, bưởi và cam đều có vị chua, song độ chua của chúng khác nhau. Người ta nói các loại nước ép trên có độ acid khác nhau hay có pH khác nhau.
- Khi nhúng giấy quỳ tím vào nước xà phòng hoặc nước với trong sẽ thấy giấy quỳ có màu xanh đậm, nhạt khác nhau. Người ta nói các dung dịch trên có độ base khác nhau hay pH khác nhau.
- Thang pH được dùng để biểu thị độ acid, base của dung dịch. Thang pH thường dùng có các giá trị từ 1 đến 14.
• Nếu pH = 7 thì dung dịch có môi trường trung tính (không có tính acid và không có tính base). Nước tinh khiết (nước cất) có pH = 7.
• Nếu pH > 7 thì dung dịch có môi trường base, pH càng lớn thì độ base của dung dịch càng lớn.
• Nếu pH < 7 thì dung dịch có môi trường acid, pH càng nhỏ thì độ acid của dung dịch càng lớn.
- Như vậy, khi biết giá trị pH của dung dịch dựa vào thang pH, chúng ta không chỉ biết được dung dịch đó có tính acid, base hay trung tính mà còn biết được mức độ acid hoặc mức độ base của dung dịch.
- Khi sử dụng giấy chỉ thị màu để xác định pH của dung dịch cần phải đối chiếu với thang màu pH tương ứng.
❓ Quan sát, trả lời câu hỏi hoặc thảo luận
Dung dịch X làm quỳ tím chuyển sang màu đỏ. Kết luận nào sau đây là đúng? Giải thích.
a) Dung dịch X có pH nhỏ hơn 7.
b) Dung dịch X có pH lớn hơn 7.
🌟 Phương pháp giải:
Dựa vào thang pH để trả lời câu hỏi.
🌟 Lời giải chi tiết:
- Kết luận đúng là a) Dung dịch X có pH nhỏ hơn 7.
- Giải thích: Vì dung dịch X làm quỳ tím chuyển sang màu đỏ nên dung dịch X có môi trường acid, do đó pH của dung dịch X nhỏ hơn 7.
II. Ý NGHĨA CỦA pH
- pH có ý nghĩa to lớn trong thực tiễn. Ví dụ:
• Tôm, cá sống ở môi trường nước có pH trong khoảng 7 – 8,5 và rất nhạy cảm với sự thay đổi pH của môi trường.
• Trong cơ thể người, pH của máu luôn được duy trì ổn định trong phạm vi rất hẹp khoảng 7,35 – 7,45.
• Thực vật chỉ phát triển được bình thường khi giá trị pH của dung dịch trong đất ở trong khoảng xác định, đặc trưng cho mỗi loại cây.
- pH của môi trường có ảnh hưởng nhiều đến đời sống của động vật và thực vật, do vậy cần phải quan tâm đến pH của môi trường nước, môi trường đất để có những biện pháp can thiệp kịp thời nhằm duy trì được pH tối ưu đối với đời sống của người, động vật và thực vật.
- Ở một số khu vực, không khí bị ô nhiễm bởi các chất khí như SO2, NO2,... sinh ra trong sản xuất công nghiệp và đốt cháy nhiên liệu. Các khí này có thể hoà tan vào nước mưa và làm pH của nước mưa giảm đi. Khi pH của nước mưa nhỏ hơn 5,6 gọi là hiện tượng mưa acid. Mưa acid có thể làm thay đổi pH của môi trường nước trong tự nhiên và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của động, thực vật.
⚙️ Vận dụng
1.Trong sản xuất nông nghiệp, người ta thường bón vôi cho các ruộng bị chua. Theo em, sau khi bón vôi cho ruộng, pH của môi trường sẽ tăng lên hay giảm đi? Giải thích.
🌟 Phương pháp giải:
Dựa vào giá trị thanh pH để trả lời câu hỏi.
🌟 Lời giải chi tiết:
Ruộng bị chua là ruộng có môi trường acid, pH < 7. Ruộng càng chua thì pH càng thấp. Khi bón vôi cho ruộng, vôi sẽ trung hoà acid làm cho pH của môi trường tăng lên.
III. XÁC ĐỊNH pH DUNG DỊCH BẰNG GIẤY CHỈ THỊ MÀU
Để xác định pH của một số dung dịch bằng giấy chỉ thị màu, ta tiến hành thí nghiệm sau.
🔬 Xác định pH của các dung dịch giấm ăn, nước xà phòng, nước vôi trong
- Chuẩn bị
• Dụng cụ: Mặt kính đồng hồ, ống hút nhỏ giọt.
• Hoá chất: Giấy chỉ thị màu, các dung dịch giấm ăn, nước xà phòng, nước vôi trong.
- Tiến hành
• Đặt giấy chỉ thị lên mặt kính đồng hồ, nhỏ một giọt dung dịch giấm ăn lên giấy.
• So màu của giấy chỉ thị sau khi nhỏ giấm ăn với thang màu pH tương ứng và ghi lại giá trị pH.
• Làm tương tự đối với dung dịch nước xà phòng và nước vôi trong.
- Kết quả xác định pH cho biết điều gì?
• Kết quả xác định pH cho biết dung dịch là acid, base hay trung tính. Ngoài ra, kết quả này còn cho biết mức độ acid, base của dung dịch.
- Báo cáo kết quả xác định pH của các dung dịch theo gợi ý sau:
|
Dung dịch |
Giấm ăn |
Nước xà phòng |
Nước vôi trong |
|
pH |
3 |
8 |
11 |
⚙️ Vận dụng
2. Xác định pH của một số loại nước ép trái cây và ghi lại kết quả theo gợi ý sau:
Dung dịch
Chanh
Cam
Táo
Dưa hấu
pH
?
?
?
?
🌟 Phương pháp giải:
Thực hiện thí nghiệm quan sát và trả lời câu hỏi.
🌟 Lời giải chi tiết:
|
Dung dịch |
Chanh |
Cam |
Táo |
Dưa hấu |
|
pH |
2 |
3 |
3,5 |
9 |
⚙️ Vận dụng
3. Xác định pH của một số đồ uống khác và ghi kết quả theo gợi ý sau:
Dung dịch
Bia
Nước uống có gas
Sữa tươi
pH
?
?
?
🌟 Phương pháp giải:
Thực hiện thí nghiệm quan sát và trả lời câu hỏi.
🌟 Lời giải chi tiết:
|
Dung dịch |
Bia |
Nước uống có gas |
Sữa tươi |
|
pH |
4 |
3 |
6 |
🧑💻 Tìm hiểu thêm
Tìm hiểu sự đổi màu của nước bắp cải tím khi tác dụng với các dung dịch acid và base Xay bắp cải tím với nước, lọc bã qua rây để giữ lại nước lọc. Cho nước lọc thu được ở trên vào bốn cốc thuỷ tinh không màu có đánh số từ 1 đến 4, sau đó thêm vào các cốc:
• Cốc 1: nước vắt từ quả chanh.
• Cốc 2: dung dịch nước rửa bát (chén).
• Cốc 3: nước xà phòng.
• Cốc 4: giấm ăn.
Quan sát hiện tượng xảy ra và nhận xét.
🌟 Phương pháp giải:
Thực hiện thí nghiệm theo yêu cầu và quan sát để trả lời câu hỏi.
🌟 Lời giải chi tiết:
Ban đầu nước ép bắp cải tím có màu tím.
- Cốc 1: thêm vào nước vắt từ quả chanh thấy dung dịch chuyển màu đỏ tím.
- Cốc 2: thêm vào dung dịch nước rửa chén (bát) thấy dung dịch chuyển màu xanh vàng.
- Cốc 3: thêm vào nước xà phòng thấy dung dịch chuyển màu xanh vàng.
- Cốc 4: thêm vào giấm ăn thấy dung dịch chuyển màu đỏ tím.
Nhận xét: Nước ép bắp cải tím có nhiều màu sắc phụ thuộc vào pH. Có thể dùng nước ép bắp cải tím như một chất chỉ thị màu để xác định một cách định tính môi trường dung dịch.
🕵️♀️ Em có biết
Dùng giấy chỉ thị màu để xác định pH của dung dịch sẽ cho kết quả với độ chính xác không cao. Khi cần xác định pH của dung dịch với độ chính xác cao, người ta dùng các thiết bị đo pH như máy đo pH để bàn (a), máy đo pH cầm tay (b), bút đo pH (c).
🔑 Kiến thức cốt lõi
• Để biểu thị độ acid hoặc base của dung dịch, người ta dùng giá trị pH.
- pH= 7: dung dịch có môi trường trung tính.
- pH > 7: dung dịch có môi trường base.
- pH < 7: dung dịch có môi trường acid.
• pH của môi trường có ảnh hưởng mạnh đến đời sống của động vật và thực vật.
• Để xác định giá trị pH gần đúng của dung dịch, có thể dùng giấy chỉ thị màu.
BÀI TẬP
Đang cập nhật
