MỤC TIÊU
Nêu được khái niệm về khối lượng (số đo lượng chất của một vật), lực hấp dẫn (lực hút giữa các vật có khối lượng), trọng lượng của vật (độ lớn lực hút của Trái Đất tác dụng lên vật).
TÓM TẮT KIẾN THỨC
💡 Mở đầu
Khi thả một vật đang cầm trên tay thì vật đó rơi xuống. Tại sao lại như vậy?
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
- Khi thả một vật đang cầm trên tay thì vật đó rơi xuống vì vật đó đã chịu tác dụng của lực hút Trái Đất.
- Ví dụ: Thả rơi 1 viên phấn xuống đất.
1. KHỐI LƯỢNG
Tìm hiểu khái niệm khối lượng
👨👩👧👦 Thảo luận
1. Trên vỏ hộp sữa có ghi “Khối lượng tịnh: 380 g (hình 37.1a). Số ghi đó chỉ sức nặng của hộp sữa hay lượng sữa chứa trong hộp?
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
Trên vỏ sữa có ghi "Khối lượng tịnh: 380g". Số ghi đó chỉ lượng sữa chứa trong hộp.
📝 Củng cố
Trên một bao gạo có ghi 25 kg (hình 37.1b). Số ghi đó cho biết điều gì?
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
Trên một bao gạo có ghi 25 kg. Số ghi đó cho biết khối lượng gạo trong bao là 25 kg.
✍️ Ghi nhớ
- Khối lượng là số đo lượng chất của một vật.
- Khi không tính bao bì thì khối lượng đó được gọi là khối lượng tịnh.
2. LỰC HẤP DẪN
Tìm hiểu về lực hấp dẫn
Mọi vật có khối lượng đều hút nhau một lực. Lực hút này được gọi là lực hấp dẫn.
👨👩👧👦 Thảo luận
2. Tại sao khi rụng khỏi cành cây thì quả táo luôn rơi xuống mặt đất?
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
Khi rụng khỏi cành cây thì quả táo luôn rơi xuống mặt đất vì quả táo đã chịu tác dụng của lực hút Trái Đất. Lực hút này làm quả táo bị rơi thẳng xuống mặt đất.
📝 Củng cố
Có hai quyển sách nằm trên mặt bàn như hình bên dưới, em hãy cho biết giữa chúng có lực hấp dẫn không?
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
Có hai cuốn sách nằm trên mặt bàn như hình bên dưới, giữa chúng có lực hấp dẫn.
Vì mọi vật có khối lượng đều hút nhau với một lực gọi là lực hấp dẫn.
✍️ Ghi nhớ
Lực hấp dẫn là lực hút giữa các vật có khối lượng.
3. TRỌNG LƯỢNG CỦA VẬT
Tìm hiểu về trọng lượng của vật
- Lực mà Trái Đất tác dụng lên vật chính là lực hấp dẫn.
- Lực này còn được gọi là trọng lực.
- Người ta gọi độ lớn của trọng lực tác dụng lên một vật lên một vật là trọng lượng của vật đó.
- Ta thường kí hiệu trọng lượng là P.
+ Trọng lượng của quả cân 100 g là 1 N.
+ Trọng lượng của một vật 1 kg là 10 N.
👨👩👧👦 Thảo luận
3. Em có nhận xét gì về sự biến dạng của lò xo khi treo quả nặng vào nó? Nguyên nhân của sự biến dạng này là gì?
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
- Khi treo quả nặng vào lò xo thì lò xo dãn ra (biến dạng). Quả nặng có khối lượng càng lớn thì lò xo biến dạng càng nhiều và ngược lại.
- Nguyên nhân của sự biến dạng này là do quả nặng càng nặng thì lực hút của Trái Đất tác dụng lên quả nặng càng mạnh và ngược lại.
👨👩👧👦 Thảo luận
4. Khi thả viên phấn ở độ cao nào đó thì viên phấn sẽ chuyển động như thế nào? Tại sao?
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
- Viên phấn sẽ chuyển động thẳng rơi xuống mặt đất.
- Bởi vì lựa hút của Trái Đất đã tác dụng lên viên phấn mà lực hút của Trái Đất có phương thẳng đứng và chiều từ trên xuống dưới.
♻️ Vận dụng
Một bạn học sinh có khối lượng 45 kg thì trọng lượng của bạn đó là bao nhiêu?
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
Trọng lượng của một vật 1 kg là 10 N.
⟹ Trọng lượng của một bạn học sinh có khối lượng 45 kg là:
P = 10. m = 10 . 45 = 450 (N).
📖 Mở rộng
• Năm 1666, để chạy trốn nạn dịch hạch đang hoành hành ở London, Newton đã trở về ngôi nhà thời thơ ấu của mình ở Woolsthorpe. Vào thời điểm đó, ông cũng thường xuyên đi dạo trong khu vườn. Ông tự hỏi tại sao khi rụng khỏi cành cây quả táo luôn rơi xuống mặt đất thay vì rơi ngang hoặc bay ngược lên. Và chính Newton đã đưa ra câu trả lời rằng, Trái Đất hút quả táo bằng một lực chưa được biết đến. Những năm sau đó, Newton rất thích giai thoại về quả táo rơi trúng đầu mình. Các nhà sử học cho rằng Newton đưa ra các tình tiết về câu chuyện “táo rơi trúng đầu” để minh hoạ ngắn gọn khám phá của ông về lực hấp dẫn, giúp người nghe dễ hiểu hơn.
• Do đó, trọng lượng của vật phụ thuộc vào vị trí của vật trên Trái Đất. Khi lên cao thì trọng lượng của vật sẽ giảm đi chút ít. Trong khi đó khối lượng của một vật không thay đổi theo vị trí đặt vật.
• Khi đổ bộ lên Mặt Trăng thì trọng lượng của nhà du hành vũ trụ trên Mặt Trăng (tức là lực hút của Mặt Trăng lên người đó) chỉ bằng 1/6 trọng lượng của người đó trên Trái Đất, còn khối lượng của người đó không đổi.
✍️ Ghi nhớ
Trọng lượng của vật là độ lớn lực hút của Trái Đất tác dụng lên vật.
BÀI TẬP
✍️ Bài tập
1. Nếu hai ví dụ về lực hấp dẫn giữa các vật trong đời sống.
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
Ví dụ về lực hấp dẫn giữa các vật trong đời sống:
- Nhờ có lực hấp dẫn mà Mặt Trăng mới quay quanh được Trái Đất.
- Nhờ có lực hấp dẫn của Trái Đất tác dụng lên chúng ta hay các đồ vật xung quanh nên mới có thể ở trên bề mặt Trái Đất mà không bị bay lơ lửng trong không gian hay bị hút về các hành tinh khác.
✍️ Bài tập
2. Một ô tô có khối lượng là 5 tấn thì trọng lượng của ô tô đó là
A. 5 N.
B. 500 N.
C. 5000 N.
D. 50 000 N.
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
- Đổi đơn vị: 5 tấn = 5000 kg
- Trọng lượng của quả cân 1 kg là 10 N.
⟹ Trọng lượng của ô tô đó là: 5000. 10 = 50 000 N.
⟹ Chọn đáp án D.
✍️ Bài tập
3. Một vật có trọng lượng là 40 N thì có khối lượng là bao nhiêu?
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
Trọng lượng của quả cân 1 kg là 10 N.
⟹ Một vật có trọng lượng là 40 N thì có khối lượng là:
40 : 10 = 4 (kg)
✍️ Bài tập
4. Hãy cho biết trọng lượng tương ứng của các vật sau đây:
a) Túi kẹo có khối lượng 150 g.
b) Túi đường có khối lượng 2 kg.
c) Hộp sữa có khối lượng 380 g.
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
a) Trọng lượng của quả cân 100 g là 1 N.
⟹ Trọng lượng của túi kẹo có khối lượng 150 g là: 1,5 N.
b) Trọng lượng của 1 vật 1 kg là 10 N.
⟹ Trọng lượng của túi đường có khối lượng 2 kg là: 20 N.
c) Trọng lượng của quả cân 100 g là 1 N.
⟹ Trọng lượng của hộp sữa có khối lượng 380 g: 3,8 N.
✍️ Bài tập
5. Một quyển sách cân nặng 100 g và một quả cân bằng sắt có khối lượng 100 g đặt gần nhau trên mặt bàn. Nhận xét nào sau đây là không đúng?
A. Hai vật có cùng trọng lượng.
B. Hai vật có cùng thể tích.
C. Hai vật có cùng khối lượng.
D. Có lực hấp dẫn giữa hai vật.
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
- Quyển sách nặng 100 g và quả cân bằng sắt 100 g ⟹ Chúng có cùng khối lượng và trọng lượng.
- Quyển sách nặng 100 g và quả cân bằng sắt 100 g chúng đặt gần nhau trên mặt bàn ⟹ Có lực hấp dẫn giữa chúng.
⟹ Đáp án A, C, D đúng.
⟹ Đáp án B không đúng.
✍️ Bài tập
6. Kết luận nào sau đây là sai khi nói về trọng lượng của vật?
A. Trọng lượng của vật tỉ lệ với thể tích vật.
B. Trọng lượng của vật là độ lớn của trọng lực tác dụng lên vật.
C. Có thể xác định trọng lượng của vật bằng lực kế.
D. Trọng lượng tỉ lệ với khối lượng của vật.
🌟 Lời giải chi tiết 🌟
Ta có:
- Trọng lượng của vật là độ lớn của trọng lực tác dụng lên vật.
- Có thể xác định trọng lượng của vật bằng lực kế.
- Trọng lượng tỉ lệ với khối lượng của vật.
⟹ Trọng lượng của vật không tỉ lệ với thể tích vật.
⟹ Chọn đáp án A.
